সৃষ্টিশীলতা মানে কি ? বিদ্যালয়ত ছাত্ৰ ছাত্ৰীৰ সৃষ্টিশীলতাৰ বিকাশৰ বাবে কি কি ব্যৱস্থা লোৱা উচিত ? What does creativity mean ? What measures should be taken to develop the creativity of students in schools ?
🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴
🖊️ সৃষ্টিশীলতা অথবা সৃজনীশীল মনোভাৱ:
সৃজনীশীলতা বা সৃজনশীল মনোভাৱ কি বুলিলে বৰ সহজে উত্তৰ দিয়া সম্ভৱ নহয়। পোনপতীয়াকৈ কবলৈ গ'লে সৃজনীশীলতা মানে নতুন সৃষ্টি কৰা বা নতুনত্বৰ জন্ম দিয়াৰ অৱস্থা। অৰ্থাৎ যি চিন্তনৰ ফলস্বৰূপে গতানুগতিকতাৰ পৰিবৰ্তে নতুন তথা মৌলিক কথাৰ উৎপত্তি হয় সেই চিন্তনেই হ'ল সৃজনীশীলতা।
বিভিন্ন সময়ত পৃথিৱীৰ অনেক প্ৰতিভাৱান ব্যক্তিয়ে বিভিন্ন বিষয়ত যেনে সাহিত্য, দৰ্শন, বিজ্ঞান, সংগীত, সুকুমাৰ কলা আদিৰ ক্ষেত্ৰত কিছুমান কাম কৰি গৈছে যিবিলাকৰ স্থান সৃজনীশীলতাৰ মাপকাঠিৰে চালিজাৰি চালে সদায় উচ্চ শিখৰত ৰব। অৱশ্যে সাধাৰণ স্তৰৰ এজন লোকৰ কাৰ্যত উচ্চ পৰ্যায়ৰ সৃজনীশীলতা প্ৰায় পৰিলক্ষিত নহয়। তেওঁলোকৰ চিন্তা ভাৱনাত কেৱল গতানুগতিক ভাৱধাৰাক কিছু উন্নত ঘটাবলৈহে সক্ষম হয়। এজন কবিৰ বা চিত্ৰকৰ বা সংগীতজ্ঞৰ বা শিপিনীৰ কাৰ্যত প্ৰায় উচ্চ পৰ্যায়ৰ সৃজনীশীলতা দেখিবলৈ পোৱা নাযায়। কিছুমান ব্যক্তিৰ জীৱনী অধ্যয়ন কৰিলে আমি বুজিব পাৰোঁ যে তেওঁলোকৰ চিন্তাধাৰা অতি উন্নত আছিল। তেওঁলোকৰ চিন্তাধাৰা আছিল অত্যন্ত গভীৰ। উদাহৰণ স্বৰূপে আইনষ্টাইন, আৰ্যভট্ট, পাইথাগোৰাছ... আদিৰ দৰে বিজ্ঞানীসকলে বা ব্যক্তিসকলৰ চিন্তাধাৰা সাধাৰণ ব্যক্তিতকৈ বহু ব্যতিক্ৰম। সিহঁতৰ যি চিন্তাধাৰা তাৰ জৰিয়তে নতুনত্বৰ সৃষ্টি হৈছে। বিশ্বৰ সকলো মানুহৰে উপকাৰত অহা সূত্ৰ, তত্ত্বৰ সৃষ্টি কৰি সমাজক আগবঢ়াই নিয়াত অৰিহণা আগবঢ়াই গৈছে। সেয়ে তেওঁলোকৰ চিন্তাধাৰা সাধাৰণ ব্যক্তিতকৈ পৃথক।
শিক্ষাৰ্থীৰ মনত সৃজনীশীলতাৰ মনোভাৱ জগাই তুলিবলৈ শিক্ষকে শিক্ষাৰ্থীক উৎসাহ আৰু উদ্দীপনা যোগাব পাৰিব লাগিব। শিকাৰুৰ মনত সৃজনীশীলতাৰ মনোভাৱ জগাই তুলিবলৈ বিদ্যালয়ৰ পৰ্যায়ত বিভিন্ন কাৰ্যপন্থা হাতত ল'ব পাৰে। তলত উল্লেখ কৰা হ'ল -
ক) প্ৰথম কথা বিদ্যালয়ৰ শৈক্ষিক পৰিৱেশ উন্নত, উপকাৰী পৰিস্থিতি আৰু উৎসাহপূৰ্ণ হ'ব লাগে।
খ) যুৱ শিক্ষাৰ্থীসকলক তেওঁলোকে নিজকে নিজৰ বিভিন্ন সৃষ্টিশীল কৰ্মৰ মাজেদি উদ্ভাষিত কৰিবলৈ সাহস আৰু প্ৰেৰণা যোগাব লাগিব। তেওঁলোকৰ কৰ্মক সঠিকভাৱে মূল্যায়ন কৰিব লাগে।
গ) শিক্ষাৰ্থীৰ ৰাপৰ প্ৰতি শিক্ষকসকল সজাগ হোৱা প্ৰয়োজন। বিশেষকৈ কোনো ছাত্ৰ ছাত্ৰীয়ে শিক্ষকৰ দৃষ্টি মতে অনুপযুক্তভাৱে কোনো বিষয়ত মনোভাৱ প্ৰকাশ কৰিলেও ভাল লগা নাই বুলি উপৰুৱা মন্তব্য কৰা অনুচিত। এনে কৰিলে ছাত্ৰ ছাত্ৰী জনৰ শিকাৰ হেঁপাহ হেৰাই যায়।
ঘ) শিশুৱে এই কথা অনুভৱ কৰে যে তেওঁলোকৰ শিক্ষকে কোনবোৰ ভালপায় আৰু কোনবোৰ বেয়া পায়। সেয়ে তেওঁলোকে শিক্ষকৰ ভাৱৰ সৈতে সংগতি থকা কামহে কৰিব লয়। সেয়ে শিক্ষকে ভালকামৰ মাধ্যমেৰে তেওঁলোকৰ শিকাৰ হেঁপাহ আৰু আকৰ্ষণ বৃদ্ধি কৰিব পাৰে।
ঙ) শিক্ষকে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ মনৰ বিভিন্নতা আৰু মৌলিক চিন্তাৰ ওপৰত বেছি গুৰুত্ব দিয়া উচিত আৰু উৎসাহিত কৰা উচিত।
চ) যুৱ শিক্ষাৰ্থীসকলক বস্তুনিষ্ঠভাৱে শিকিবলৈ অৱকাশ দিব লাগে। তেওঁলোকে বিষয়বস্তুৰ ওপৰত সঠিক ৰূপ নিদিলেও শিক্ষকে তেওঁলোকৰ চিন্তাধাৰাৰ ওপৰত কটুবাক্য এৰা উচিত নহয়। তেনেক্ষেত্ৰত শিক্ষকে বিষয়বস্তুৰ কিছু সালসলনি ঘটাই তেওঁলোকৰ শিকাৰ আগ্ৰহ বঢ়াব লাগে।
গ) শিক্ষাৰ্থীসকলক শিক্ষকে সকলো বিষয়তে এটা বিশেষ বিষয়ক কেন্দ্ৰ কৰি বেলেগ বেলেগকৈ ভাবিবলৈ অৱকাশ দিব লাগে।
ঘ) শিক্ষাৰ্থীসকলক নতুন উদ্ভাৱন আৰু নতুন সৃষ্টিৰ বাবে পথ নিৰ্দেশনা দিব লাগে যাতে তেওঁলোকে নতুন সৃষ্টি কৰিব সক্ষম হয়।
ঙ) কিদৰে নতুন সৃষ্টি কৰিব পাৰে বা কোনো এটা বিষয়বস্তুৰ কেনেকৈ উন্নত মানদণ্ডলৈ ৰূপান্তৰ কৰিব পাৰি তাৰ মাৰ্গ দৰ্শন কৰিলে শিক্ষাৰ্থীয়ে বুজিব আৰু সৃষ্টিশীল মনোভাৱ জন্ম হ'ব।
চ) ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলক প্ৰতিটো বিষয়ত নতুনত্ব সৃষ্টিত উৎসাহিত পূৰ্ণ মন্তব্য আগবঢ়াব লাগে। ভুল আৰু চেষ্টাৰ পদ্ধতিৰ জৰিয়তে উদ্ভাৱন কৰিবলৈ শিকালে তেওঁলোকে সফলতা লাভ কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে।
ছ) শিক্ষকসকলেও ইয়াৰ বাবে নিজকে সৃষ্টিশীলতাৰ প্ৰতি আকৃষ্ট হ'ব লাগিব। আচৰ্যজনক, কৌতূহল আদিৰ জৰিয়তে আনন্দময় পৰিৱেশৰ জন্ম দি শিক্ষাৰ্থীৰ মনত সৃজনীশীলতাৰ মনোভাৱৰ বীজ ৰোপন কৰিব লাগিব। তেতিয়াহে শিকাৰ জৰিয়তে বিভিন্ন বিষয়ত নতুনত্বৰ সৃষ্টি কৰিব সক্ষম হ'ব।
সৃষ্টিশীলতা যদিও এক বিশাল বা ব্যাপক শব্দ তথাপিও আমি চেষ্টাৰ বলত , একান্ত সাধনাৰ বলত ইয়াৰ আশে-পাশে সহজে অৱস্থান কৰিব পাৰোঁ। অধ্যৱসায়, মনোযোগ, ধ্যান, অধ্যয়নপুষ্ট মন থাকিলে সকলোৱে নতুন সৃষ্টি কৰিব পাৰে। বিশ্বত থকা শ শ বিজ্ঞানী বা উদ্ভাৱক সকলে এদিনতে নতুন নতুন বিষয়ত নতুনত্বৰ সন্ধান নিশ্চয় দিব পৰা নাই। ইয়াৰ বাবে তেওঁলোকক প্ৰয়োজন হৈছে বহু কঠোৰ সাধনা আৰু অধ্যয়ন। অধ্যয়নৰ অন্ততহে কোনো বিষয়ত নতুনত্বৰ সৃষ্টি কৰা পৰিলক্ষিত হয়। টমাছ আলভা এডিচনে জীৱনত বহু সৃষ্টি কৰিলে। এই নতুনত্ব সৃষ্টি এদিনতে হৈ উঠিছিল নে ? নিশ্চয় ইয়াৰ আঁৰত আছে বহু ব্যথা, নেৰানেপেৰা প্ৰচেষ্টা আৰু কঠোৰ সাধনা। আমাৰ ছাত্ৰ ছাত্ৰীসকলে কঠোৰ পৰিশ্ৰম কৰি অধ্যয়ন কৰিব লাগিব তেহে নতুন সৃষ্টিত অৰিহণা যোগাব পাৰিব।
প্ৰৱন্ধটো পঢ়ি ছোৱাৰ বাবে আপোনাক অশেষ আন্তৰিক ধন্যবাদ জ্ঞাপন কৰিছোঁ।
লেখক: দুদুল সোণোৱাল।
হাঁহখাটী উচ্চ মাধ্যমিক বিদ্যালয়।
🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒
