কৈশোৰ কালৰ সমস্যা আৰু অভিভাৱক-শিক্ষসকলৰ কৰ্তব্য কেনে হোৱা উচিত !
🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷
🪴 বিভিন্ন মনোবিজ্ঞানী সকলৰ মতে ১২-১৩ বছৰৰ পৰা ১৭-১৮ বছৰৰ মাজৰ সময়ছোৱাক কৈশোৰ কাল বোলা হয়। এই সময়ছোৱাত ল'ৰা-ছোৱালীবিলাক মানসিক, আৱেগিক, সামাজিক আৰু শাৰীৰিক ভাৱে পৰিপক্ক হৈ উঠে। ল'ৰা-ছোৱালীবিলাকৰ শাৰীৰিক অংগসমূহৰো আমূল পৰিবৰ্তন ঘটে। সেয়ে ষ্টেনলি হল নামৰ এজন মনোবিজ্ঞানীয়ে কৈশোৰ কালক মানুহৰ জীৱনৰ ধুমুহা আৰু পীড়নৰ সময় বুলি অভিহিত কৰিছে। কৈশোৰ অৱস্থাত ল'ৰা-ছোৱালীৰ মাজত বিভিন্ন সমস্যাই দেখা দিয়ে। সমস্যাবোৰ এনেধৰণৰ হ'ব পাৰে -
ক) কৈশোৰ কালছোৱাত ল'ৰা-ছোৱালীৰ মস্তিষ্কৰ বিকাশ প্ৰায় সম্পূৰ্ণ হয়। সেয়ে ল'ৰা-ছোৱালীৰ দ্ৰুত গতিৰে তেওঁলোকৰ মানসিক দিশৰ পৰিবৰ্তন ঘটি উন্নতি হ'ব ধৰে। গতিকে এই সময়ত সু-পৰিকল্পিত ভাৱে ল'ৰা-ছোৱালীক মানসিক দিশত আগবঢ়াই নিব নোৱাৰিলে ক্ৰমবৰ্ধমান চিন্তা শক্তি, যুক্তি ক্ষমতা আৰু স্বাধীন চিন্তাৰ সোঁতে তেওঁলোকক অবাটে উটাই নিয়াৰ আশংকা নুই কৰিব নোৱাৰি।
খ) বিশেষকৈ বয়:সন্ধি কালত ল'ৰা ছোৱালীৰ যৌনতাৰ পূৰ্ণতা প্ৰাপ্ত হয়। শৰীৰৰ আকস্মিক পৰিৱৰ্তন সমূহে এই সময়ত ল'ৰা ছোৱালীৰ মনত যৌন কৌতূহল তীব্ৰভাৱে বৃদ্ধি কৰায়। আনকি বহুসময়ত তেওঁলোকে যৌন সম্পৰ্কীয় নানান প্ৰয়োজনীয় কথা বিকৃত সত্যৰূপে গ্ৰহণ কৰিবলৈ মনস্থ কৰে। যাৰবাবে তেওঁলোকৰ ভৱিষ্যতৰ যৌন জীৱন সমস্যাবহুল হৈ পৰাৰ আশংকা আছে।
গ) কেতিয়াবা কৈশোৰ অৱস্থাত বয়স্ক লোকসকলৰ পৰা উপযুক্ত স্বীকৃতি নোপোৱাৰ বাবেও তেওঁলোকক বিদ্ৰোহী হৈ উঠা পৰিলক্ষিত হয়। আনকি বহুসময়ত তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ প্ৰতি সমাজে অন্যায় ভাৱে নিপীড়ন কৰিছে বুলিও ভাবিবলৈ লয়। সেয়ে হয়তো এইসময়ত কিছুমান ল'ৰা ছোৱালীৱে সমাজৰ ৰীতি- নীতি, আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ প্ৰতি বিৰোপ মন্তব্যৰে উলংঘা কৰা পৰিলক্ষিত হয়।
ঘ) কৈশোৰ কালছোৱাত যিকোনো ল'ৰা-ছোৱালীয়ে দিবাস্বপ্ন আৰু অলীক কল্পনাৰ আশ্ৰয় লোৱা দেখা যায়। এই সময়ছোৱাত ল'ৰা-ছোৱালীবিলাকে বিভিন্ন সপোন দেখবলৈ ধৰে। কিছুমান ল'ৰা-ছোৱালীয়ে পৰীক্ষাত প্ৰথম স্থান অধিকাৰ কৰাৰ সপোন দেখে, আন কিছুমানে খেলা-ধূলাত ভাল সন্মান লাভ কৰাৰ সপোন দেখে, বহুতে ডাঙৰ মানুহ হোৱাৰ সপোন দেখে। কিন্তু কিছুমানে কেৱল দিবাস্বপ্নহে দেখে, লক্ষ্য প্ৰাপ্তিৰ বাবে চেষ্টা নকৰে। আনহাতে যদি দিবাস্বপ্ন অত্যধিক হয় তেন্তে ব্যক্তিজন মানসিক ৰোগত আক্ৰান্ত হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে।
ঙ) এই সময়ছোৱাত উদ্ভৱ হোৱা গুৰুত্বপূৰ্ণ সমস্যাটো হৈছে সমাযোজনৰ সমস্যা। ল'ৰা-ছোৱালীবিলাকৰ দ্ৰুত দৈহিক, মানসিক, আৱেগিক আৰু যৌনমূলক বিকাশৰ কাৰণে তেওঁলোকে উপযুক্ত ভাৱে পৰিৱেশৰ সৈতে খাপ খাব অসমৰ্থ হয়। সংগতি বিধানৰ অভাৱৰ কাৰণে এই সময়ছোৱা পীড়নমূলক আৰু কষ্টদায়ক হৈ পৰা দেখা যায়।
চ) কৈশোৰ কালত ল'ৰা-ছোৱালীৰ দ্ৰুত গতিত শৰীৰৰ বৃদ্ধি ঘটে। ইয়াৰ লগে লগে বিভিন্ন দৈহিক অংগৰ পৰিৱৰ্তন ঘটে। সেয়ে তেওঁলোকৰ এই সময়ছোৱাত নিজৰ শৰীৰটোক কিবা আচহুৱা যেন অনুভৱ কৰিবলৈও লোৱা পৰিলক্ষিত হয়। ল'ৰা-ছোৱালীবিলাকৰ খোজ-কাটল, চাল-চলন আদিত পৰিৱৰ্তন আহে আৰু নিয়ন্ত্ৰণ হেৰুৱাৰ উপক্ৰম হয়।
তাৰোপৰি ল'ৰা-ছোৱালীবিলাকৰ দেহৰ আকস্মিক পৰিৱৰ্তন, যৌৱনাৰম্ভ, মানসিক শক্তিৰ পূৰ্ণতা লাভ আদি বাহ্যিক আৰু আন্ত:ৰিক প্ৰতিক্ৰিয়াৰ ফলত কিশোৰৰ মনত এক প্ৰৱল আৱেগিক আলোড়নৰ সৃষ্টি কৰে। কিশোৰ সকলে নিজৰ বহুমুখী পৰিপূৰ্ণতা উপলব্ধি কৰি আনন্দ উপভোগ কৰাৰ লগতে সমাজৰ উদাসীনতা আৰু অৱহেলা দেখি বিস্মিত হোৱা দেখা যায়। সমাজৰ উদাসীনতাই বহুক্ষেত্ৰত কিশোৰসকলক অন্তৰ্মুখী বা আত্মকেন্দ্ৰিক কৰি তোলে। এনেধৰণৰ সমস্যাবিলাকৰ কেনেকৈ কিশোৰ কিশোৰীক আঁতৰাই ৰাখিব পৰা যায় তাৰ চিন্তা চৰ্চা শিক্ষক আৰু অভিভাৱক সকলে কৰাটো অতিকৈ বাঞ্চনীয়।
অভিভাৱক-শিক্ষসকলৰ কৰ্তব্য কেনে হোৱা উচিত !
যৌৱন প্ৰাপ্ত কৈশোৰসকলৰ স্বাভাৱিক বিকাশ যাতে কোনো প্ৰকাৰে বাধাগ্ৰস্থ নহয় তাৰ বাবে অভিভাৱক আৰু শিক্ষকৰ সহযোগিতাৰ একান্ত প্ৰয়োজন। কিশোৰ সকলৰ সৰ্বতোমুখী বিকাশ সম্ভৱ কৰি তুলিবলৈ হ'লে পিতৃ-মাতৃ, অভিভাৱক আৰু শিক্ষকসকলৰ কিছুমান বিশেষ কৰণীয় আছে। তেওঁলোকে বিশেষ কিছুমান বিষয়ৰ প্ৰতি দৃষ্টি দিয়া অতীৱ প্ৰয়োজন । -
* বিদ্যালয়ত প্ৰচুৰ পৰিমাণে সহ-পাঠ্যক্ৰমিক কাৰ্যাৱলীৰ ব্যৱস্থা ৰখা দৰকাৰ। প্ৰত্যেকেই যাতে খেলা-ধূলা, সাহিত্য, সংগীত আদি বিভিন্ন মাধ্যমৰ জৰিয়তে নিজৰ ব্যক্তিত্বৰ সম্পূৰ্ণ দিশ অবাধে বিকশিত হয় তাৰ প্ৰতি চকু দিব লাগে।
* বয়:সন্ধি কালত কিশোৰ কিশোৰীক ভাল কিতাপ পঢ়াৰ সুযোগ দিয়া, জীৱনৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ সমস্যাসমূহ আলোচনা কৰা, প্ৰগতিশীল চিন্তাধাৰাৰ লগত পৰিচয় কৰোৱা, উদাৰ দৃষ্টিভংগী সৃষ্টি কৰা, নানান দিশত সজ অভ্যাস গঢ়ি তোলা আদি বিভিন্ন ব্যৱস্থা গ্ৰহণ উচিত যাতে তেওঁলোকে এক উপযুক্ত জীৱন দৰ্শন গঢ়ি তোলিব পাৰে। এই ক্ষেত্ৰত পিতৃ-মাতৃ আৰু শিক্ষক-শিক্ষয়ত্ৰী সকল সচেতন হ'ব লাগে।
* কৈশোৰ কালত মনত উদয় হোৱা যৌন সম্বন্ধীয় কৌতূহল শেষ কৰিবৰ কাৰণে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে যাতে বিজ্ঞানসন্মত জ্ঞান লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হয় তাৰ বাবে শিক্ষাৰ প্ৰতি স্তৰৰ পাঠ্যক্ৰমত যৌন শিক্ষাৰ ব্যৱস্থা ৰাখিব লাগে।
* কৈশোৰ কালৰ ল'ৰা-ছোৱালীবিলাকৰ স্বাধীনভাৱে কাম-কাজ কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তা সমূহ পূৰণ কৰিবৰ বাবে সৰু-সুৰা কামৰ দায়িত্ব তেওঁলোকৰ ওপৰত সম্পূৰ্ণ এৰি দিব লাগে যাতে তেওঁলোকে আত্ম প্ৰতিষ্ঠাৰ আকাংক্ষা পূৰণ কৰাৰ সুবিধা লাভ কৰে।
* যদি প্ৰত্যেকজন ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে নিজৰ প্ৰয়োজন আৰু শক্তি অনুযায়ী শিক্ষা গ্ৰহণ কৰিবলৈ সক্ষম হয়, তেন্তে নিশ্চয় তেওঁলোকৰ ভৱিষ্যতৰ ব্যক্তিগত জীৱন সাৰ্থক হ'ব।
* শিক্ষাৰ বিশেষকৈ মাধ্যমিক স্তৰৰ পৰা বিভিন্ন প্ৰকৃতিৰ ল'ৰা-ছোৱালীৰ কামত অহাকৈ বহুমুখী পাঠ্যক্ৰমৰ ব্যৱস্থা কৰাৰ প্ৰয়োজন আছে।
কৈশোৰ কালত উদ্ভৱ হোৱা সমস্যাসমূহ সমাধান কৰি ল'ৰা ছোৱালীক সমাজৰ এজন সুস্থ ব্যক্তি হিচাপে গঢ়ি তোলাৰ নিমিত্তে শিক্ষক, অভিভাৱক আৰু সমাজৰ প্ৰতিজন মানুহৰে কৰ্তব্য আছে। সেয়ে এইক্ষেত্ৰত সকলোৱে সচেতন আৰু সজাগ হোৱা উচিত। কিশোৰ কিশোৰসকলক সাহিত্য, সংগীত, নৃত্য,নাটক আদি চৰ্চাৰ যোগেদি তেওঁলোকৰ জীৱনৰ আৱেগিক মনোভাৱ উপযুক্ত প্ৰকাশ আৰু বিকাশ সাধন কৰিব পৰা যায়। তাৰোপৰি খেল-ধেমালি, সামাজিক ক্ৰিয়া, আঁচনি আদিৰ জৰিয়তে ফলপ্ৰসূ ভাৱে আৱেগৰ শিক্ষা প্ৰদান কৰিব পৰা যায়।
পূৰ্বতে আমাৰ সমাজত বিশেষকৈ কিশোৰসকলক নাটক, গীত মাত আদিৰ জৰিয়তে সমাজে আগবঢ়ায় নিয়াৰ যৎপৰোনাস্তি প্ৰয়াস কৰা পৰিলক্ষিত হৈছিল। আশী নব্বৈৰ দশকত এই ধাৰা গ্ৰাম্য সমাজত অটুট আছিল। কিন্তু বৰ্তমান সময়ত যিমানেই মানুহ শিক্ষিত হৈছে সিমানেই এনে অনুষ্ঠান সমূহ লুপ্ত পাবলৈ ধৰিছে। অৱশ্যে ইয়াৰ কাৰণো আছে বহুত। আজিকালি মানুহে টকাৰ বাবেহে নাটক কৰে। সামাজিক শিক্ষা বা কিশোৰ কিশোৰসকলক তেওঁলোকৰ আৱেগিক শিক্ষা উন্নত ঘটাবলৈ নহয় যেন অনুভৱ হয়।
বিদ্যালয়ৰ পৰ্যায়ত কৈশোৰ সকলক নাটক গীত মাত শিকোৱাৰ এখন উপযুক্ত মঞ্চ দিব পাৰিলে কিশোৰ সকলৰ আৱেগিক সমস্যা সমূহ সমাধান কৰিব পৰা যাব।
+++++++++++++++++++++++++++++++++++
প্ৰৱন্ধটো পঢ়ি ছোৱাৰ বাবে আপোনাক অশেষ আন্তৰিক ধন্যবাদ জ্ঞাপন কৰিছোঁ।
লেখক : দুদুল সোণোৱাল।
🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹
