অভিৰোচন কি? শিক্ষণ প্ৰক্ৰিয়াত অভিৰোচনৰ ভূমিকা: চমু আলোকপাত।What is the motivation? The role of motivation in the learning process: A brief overview.

happy magh bihu. মাঘ বিহুৰ হিয়া ভৰা শুভেচ্ছা জনালোঁ। 

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

   কেৱল কোনো উদ্দেশ্যৰ প্ৰেৰণাত যি কৰ্ম প্ৰৱনতাই দেখা দিয়ে তাক অভিৰোচন বুলিব নোৱাৰি। অভিৰোচন শব্দটো মনোবিজ্ঞানৰ মতে অতি ব্যাপক অৰ্থযুক্ত এটা শব্দ। 

     অভিৰোচন মানেই অভিপ্ৰায়ৰ সৈতে সম্পৰ্ক থকা এক অৱস্থা । উদ্দেশ্যৰ সৈতে যেতিয়া মনৰ ইচ্ছা, আকাংক্ষা, আৱেগিক অনুভূতি লগ লাগি এক মানসিক অৱস্থাৰ সৃষ্টি হয় তাকে অভিপ্ৰায় বোলা হয়। এই অভিপ্ৰায়ৰে প্ৰতিশব্দ হৈছে অভিৰোচন। অৰ্থাৎ কোনো উদ্দেশ্যপ্ৰণোদিত হ'লে মনৰ মাজত যি সক্ৰিয় আৰু গভীৰ অৱস্থাৰ সৃষ্টি হয় সাধাৰণ অৰ্থত তাকেই অভিৰোচন বোলা হয়। 

   কোনো এটা পুৰণি অৱস্থাৰ পৰা নতুন অৱস্থালৈ গতি কৰি নতুন অৱস্থাৰ সৈতে মানসিক আৰু শাৰিৰীক ভাৱে মিলিবলৈ কৰা প্ৰয়াসেই হৈছে অভিৰোচন। ইয়াতে বিষয়টো অধিক খোলচা হ'বৰ বাবে অভিৰোচনৰ সম্পৰ্কে আগবঢ়োৱা কেইজনমান মনোবিজ্ঞানীৰ সংজ্ঞা সংযোজিত কৰিলো। অভিৰোচনৰ সম্পৰ্কে বিভিন্নজন মনোবিদে ভিন ভিন সংজ্ঞা দাঙি ধৰিছে। ইয়াৰ ভিতৰত ঘাইকৈ - মেকডুগেল , গিলফোৰ্ড আদিয়ে প্ৰধান। মেকডুগেলে কৈছে," অভিপ্ৰায় হ'ল প্ৰাণীৰ ভিতৰত থকা জৈৱিক আৰু মানসিক অৱস্থা বিশেষ যি নেকি প্ৰাণীক বিশেষ আচৰণৰ সৃষ্টি কৰি তাক পৰিচালনাও কৰে।" 

    সংজ্ঞাটোৰ মতে অভিপ্ৰায় মানুহৰ জৈৱিক আৰু মানসিক অৱস্থা বিশেষ। এই অভিৰোচনে মানুহৰ আচৰণ সৃষ্টি কৰাৰ উপৰিও পৰিচালনা কৰাত প্ৰভাৱ পেলায়। 

   আন এজন মনোবিদ গিলফোৰ্ডৰ মতে,"অভিপ্ৰায় হ'ল এনে এক বিশেষ ধৰণৰ আভ্যন্তৰীণ অৱস্থা বা উপাদান যি উদ্দেশ্য প্ৰণোদিত হৈ কৰ্মৰ সক্ৰিয়তাক সৃষ্ট আৰু পুষ্ট কৰে।" 

   মানুহৰ অভিপ্ৰায় বহু পৰিমাণে অভিজ্ঞতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। কোনো অভিপ্ৰেত কাৰ্যৰ পুনৰাবৃত্তি কৰি থাকিলে পিছলৈ সি অভ্যাসত পৰিণত হয়। আৰু অভিপ্ৰায় পূৰণ হ'লেই অভিপ্ৰেত কাৰ্য সমাপ্ত ঘটে। অভিপ্ৰেত কাৰ্য আৰম্ভ হোৱাৰ আগতে মানসিক প্ৰস্তুতিৰ ভাৱ মনলৈ আহে। গতিকে মানুহৰ আচৰণ আৰম্ভ কৰাৰ, বাহাল ৰখাৰ আৰু আচৰণৰ দিশ নিৰ্ণয় কৰাৰ কাৰ্য-কাৰণ বিলাককে অভিপ্ৰায় বা অভিৰোচন বোলা হয়। এইটো ধ্ৰুৱসত্য যে অভিপ্ৰেত আচৰণ স্বত:স্ফূৰ্ত আৰু মুক্ত। অভিপ্ৰেত আচৰণ ব্যক্তি এজনৰ সম্পূৰ্ণ আত্ম নিয়ন্ত্ৰণত থকাৰ বাবে তাৰ সংশোধন ইচ্ছানুসৰি কৰিব পাৰি। অভিপ্ৰেত কাৰ্যৰ আৰম্ভণিতে উদ্দীপকৰ প্ৰভাৱ অনুভূত হয়। অৱশ্যে পিছলৈ এই প্ৰভাৱ কমি আহে। 

    শিক্ষণ প্ৰক্ৰিয়াতো অভিৰোচন এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয় হিচাপে বিবেচিত। ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলৰ মাজত বহু ছাত্ৰ- ছাত্ৰী আছে যিসকলে কিছু বাহ্যিক আৰু আভ্যন্তৰীণ কাৰ্যৰ সৈতে মুখামুখি হ'বলৈ অপাৰগ হয়। অৰ্থাৎ অভিৰোচনৰ গুণ তেওঁলোকৰ কিছু কম। সেয়ে শিক্ষাৰ্থীৰ এই বাহ্যিক আৰু আভ্যন্তৰীণ অভিৰোচন জগাই তোলাৰ প্ৰয়োজন তেতিয়াহে শিক্ষণ কাৰ্যৰ সঠিক প্ৰয়োগ হ'ব। তলত কিছুমান পদ্ধতিৰ সম্পৰ্কে সংক্ষিপ্ত আলোকপাত কৰা হৈছে।

         প্ৰথম, বিদ্যালয়ত বিভিন্ন সহপাঠ্যসূচী যেনে - খেলা- ধূলা , অভিনয়, নাটক, সংগীতানুষ্ঠান, সাহিত্যানুষ্ঠান, ক্ষেত্ৰ ভ্ৰমণ আদিৰ যোগেদি শিক্ষাৰ্থীৰ মনত অভিপ্ৰায় জাগ্ৰত কৰিব পৰা যায়।

        দ্বিতীয়তে, শিক্ষাৰ্থীক বিভিন্ন কাৰ্য কৰাওতে পুৰস্কাৰ আৰু শাস্তি প্ৰয়োগৰ দ্বাৰাও শিক্ষাৰ্থীৰ মনত অভিপ্ৰায় জাগ্ৰত কৰিব পাৰি। অৱশ্যে এই ক্ষেত্ৰত শিক্ষকৰ সতৰ্কতা আৰু সহৃদয়তাৰ প্ৰয়োজন আছে।

      তৃতীয়তে, শিক্ষাৰ্থী এগৰাকীৰ সৰু-সুৰা হ'লেও তেওঁলোকৰ কৃতিত্বৰ বাবে সঘনাই তেওঁক অৱগত কৰিব লাগে আৰু স্বীকৃতি প্ৰদানেৰে উৎসাহিত কৰিব লাগে। 

      চতুৰ্থতে, প্ৰতিটো শ্ৰেণীকোঠাৰ বাহিৰে ভিতৰে যাতে এক সুন্দৰ আৰু প্ৰেৰণাদায়ক পৰিৱেশৰ সৃষ্টি হয় তাৰ প্ৰতি জন শিক্ষকে সদায় সতৰ্ক দৃষ্টি ৰাখিব লাগে।

      পঞ্চমতে, প্ৰতিজন শিশুৱে জন্মগত ভাৱে কিছুমান আচৰণ কৰিবলৈ শিকে আৰু তেওঁলোকে জন্মগত ভাৱে প্ৰেৰণা লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হয়। এই জন্মগত ভাৱে লাভ কৰা প্ৰেৰণাসমূহ বা অভিপ্ৰায় সমূহ সুবিবেচনাৰে পূৰণ কৰিবৰ বাবে কাৰ্যপন্থা গ্ৰহণ কৰিব লাগে।

   ষষ্ঠতে, শিক্ষকে নিজেও শিক্ষাৰ্থীৰ বৃত্তি আৰু কৰ্তব্যৰ প্ৰতি সচেতন আৰু কৌশলী হ'ব লাগিব তেতিয়াহে শিক্ষাৰ্থীৰ মনত অভিপ্ৰায় জাগ্ৰত কৰিবলৈ সক্ষম হ'ব। 

    সপ্তমতে, অপ্ৰিয় হ'লেও সত্য যে শিক্ষকৰ ব্যক্তিত্ব আৰু আচৰণৰ গুণেও শিক্ষাৰ্থীৰ মনত অভিপ্ৰায় বা অভিৰোচন সৃষ্টি কৰা আৰু তাক পুষ্ঠ কৰাত সহায় কৰে। সেয়ে শিক্ষাৰ্থীক প্ৰশংসা আৰু ভৎসৰ্না সুবিবেচনাৰে প্ৰয়োগ কৰা অত্যন্ত প্ৰয়োজন ।

      অষ্টমতে, অভিৰোচনৰ বিষয়টো এজন শিক্ষকৰ শিক্ষাদানৰ দক্ষতা আৰু কৌশলৰ ওপৰতো নিৰ্ভৰ কৰে। বিশেষকৈ শ্ৰেণীকোঠাত পাঠ উপস্থাপন কৰা, প্ৰশ্ন সোধা, শৈক্ষিক সা-সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰা, ফলপ্ৰসূ শিক্ষা প্ৰণালী প্ৰয়োগ কৰা, শিক্ষাৰ্থীৰ সৈতে সহযোগিতা আগবঢ়োৱা আদিৰ দৰে কাৰ্যৰ জৰিয়তে শিক্ষাৰ্থীসকলৰ মনত অভিৰোচন জগাই তোলিব পাৰি।

     নৱমতে, বিদ্যালয়ৰ শৈক্ষিক পৰিৱেশ উন্নতি সাধন কৰি সহযোগিতা আৰু প্ৰতিযোগিতাৰ মনোভাৱ সুচিন্তিতভাৱে জগাই তোলিও শিক্ষাৰ্থীসকলক শিক্ষা গ্ৰহণৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰয়োজনীয় উদ্যম আৰু শক্তিৰ জগাই তোলাৰ ক্ষেত্ৰত সহায় কৰিব পাৰে।

    দশমতে, শিক্ষাৰ্থীৰ মনত সততে উদয় হোৱা ভয় ভাৱ, দ্বিদ্ধাবোধ আদি আঁতৰাই অভিৰোচনৰ ভাৱ জাগ্ৰত কৰিব পৰা যায়।

      এনেধৰণৰ পদ্ধতিসমূহ শিক্ষণ প্ৰক্ৰিয়াত আমি সূচাৰুৰূপে প্ৰয়োগ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিলে নিশ্চয় প্ৰতিজন শিক্ষাৰ্থীৰ মনত অভিৰোচন সৃষ্টি হ'ব। আৰু অভিৰোচন সৃষ্টি হলেহে তেওঁলোকে শিক্ষা গ্ৰহণৰ ক্ষেত্ৰত আগবাঢ়ি যাব সক্ষম হ'ব। বিদ্যালয়ত বহু ধৰণৰ আচৰণ কৰা ল'ৰা ছোৱালী আহে,কাৰণ সিহঁতৰ প্ৰত্যেকৰে ঘৰুৱা পৰিবেশ বেলেগ বেলেগ বেলেগ। পৰিৱেশ তেনেধৰণৰ হ'ব, তাৰ আচৰণো তেনেধৰণৰ হ'ব। বিদ্যালয়ৰ পৰিৱেশত কোনো পৃথক নহয়। বিদ্যালয়ত সকলো এক আৰু সেয়ে ই একক পৰিৱেশ। একক পৰিৱেশত সকলো সমান। এনে মনোভাৱ শিক্ষাৰ্থীৰ মনত জগাই তোলিব পাৰিলে তেওঁলোকৰ মনত অভিপ্ৰায় জাগ্ৰত হ'ব। 

প্ৰৱন্ধটো পঢ়ি ছোৱাৰ বাবে আপোনাক অশেষ আন্তৰিক ধন্যবাদ জ্ঞাপন কৰিছোঁ।

লেখক : দুদুল সোণোৱাল।

🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒