ড° সৰ্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণ আৰু কিছু প্ৰাসঙ্গিক চিন্তা।Dr. Sarvepalli Radhakrishnan and some relevant thoughts.

ড° সৰ্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণ আৰু কিছু প্ৰাসঙ্গিক চিন্তা। শিক্ষা আৰু চৰিত্ৰ: দাম্পত্য জীৱন: কৰ্ম জীৱন: সাম্প্ৰতিক সময়ত ৰাধাকৃষ্ণণৰ প্ৰাসঙ্গিকতা আৰু শিক্ষক দিৱস: ৰচনাৰাজি আৰু বঁটা বাহন : সামৰণি।

পাতনি :

ড° সৰ্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণৰ নাম শুনা মাত্ৰকে সততে মনলৈ আহে এগৰাকী সুন্দৰ আৰু সুঠাম, গভীৰ আত্ম বিশ্বাস আৰু আস্হা থকা গুৰু গম্ভীৰ চৰিত্ৰৰ তথা ব্যক্তিত্বৰ অধিকাৰী লোকৰ প্ৰতিবিম্ব। তেখেত আছিল কুৰি শতিকাৰ ভাৰতৰ চিন্তাবিদ আৰু লিখকসকলৰ ভিতৰত এগৰাকী অন্যতম প্ৰতিভাশালী অগ্ৰণী ভূমিকা গ্ৰহণ কৰা ব্যক্তি।

শিক্ষা আৰু চৰিত্ৰ:

ক'ব পাৰি ৰাধাকৃষ্ণণৰ জীৱনৰ বাল্যকালৰ শিক্ষা পিতৃ মাতৃৰ ছত্ৰছায়াতে হৈছিল। প্ৰায় ৮ বছৰ বয়সলৈকে আনুষ্ঠানিক শিক্ষা গ্ৰহণ কৰা নাছিল। ৮ বছৰ পিছত ১৮৯৬ চনত ৰাধাকৃষ্ণণক তিৰুপটিৰ লুথেৰান মিছন স্কুললৈ পঠোৱা হৈছিল। পিতৃ বীৰ চমাইয়া নিজে এজন গোড়া ব্ৰাহ্মণ হ’লেও, শিক্ষা গ্ৰহণৰ ক্ষেত্ৰত ৰাধাকৃষ্ণণৰ একাগ্ৰতালৈ লক্ষ্য কৰি তেওঁক এই খ্ৰীষ্টিয়ান শিক্ষানুষ্ঠানলৈকে পঠোৱাৰ সিন্ধান্ত লৈছিল। ১৮৯৬ চনৰ পৰা ১৯০০ চনলৈকে এই শিক্ষানুষ্ঠানত থকাৰ পিছত ৰাধাকৃষ্ণণে ১৯০০ চনৰ পৰা ১৯০৪ লৈ ভেলোৰ কলেজ আৰু ১৯০৪ ৰ পৰা ১৯০৮ চনলৈ মাদ্ৰাজ খ্ৰীষ্টিয়ান কলেজত দৰ্শন শাস্ত্ৰ অধ্যয়ন কৰে। আনুষ্ঠানিক শিক্ষা গ্ৰহণৰ সমগ্ৰ কালছোৱা ৰাধাকৃষ্ণণে অতিবাহিত কৰে খ্ৰীষ্টিয়ান মিছনেৰী সকলৰ মাজত। মিছনেৰী সকলৰ দ্বাৰা পৰিচালিত এই শিক্ষানুষ্ঠান সমূহৰ কটকটীয়া নীতি-নিয়ম আৰু উচ্চ মানৰ শিক্ষাদানৰ মাজত ৰাধাকৃষ্ণণ ডাঙৰ হৈছিল। ৰাধাকৃষ্ণণৰ চৰিত্ৰ গঠনত তেওঁৰ পিতৃ-মাতৃৰ দৃষ্টিভংগীৰ প্ৰসাৰতায়ো যথেষ্ট অৰিহণা যোগাইছিল। সকলো ধৰণৰ অন্ধ সংস্কাৰৰ পৰা মুক্ত চমাইয়া পৰিয়ালে কোনো অপবাদলৈ ভয় নকৰি শিক্ষাগ্ৰহণৰ বাবে ৰাধাকৃষ্ণণক খ্ৰীষ্টিয়ান শিক্ষানুষ্ঠানলৈ পঠোৱাতো সেই সময়ত অন্যান্য নিষ্ঠাবান ব্ৰাহ্মণ পৰিয়াল সমূহৰ সন্তানসকলৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰায় অসম্ভৱ কাৰ্য আছিল। বি-এ পাঠ্যক্ৰমত অংক, পদাৰ্থ বিজ্ঞান, ইতিহাস, জীৱবিদ্যা আৰু দৰ্শন এই কেইটা বিষয়ৰ কোনটোক তেওঁ ’অনাৰ্ছ’ বিষয় হিছাপে ল’ব তাক লৈ ৰাধাকৃষ্ণণ কিছু দোমোজাত পৰে। এনে সময়তে সেই কলেজৰ পৰাই ’দৰ্শন’ত অনাৰ্ছ সহকাৰে পাছ কৰি ওলোৱা তেওঁৰ এজন সম্বন্ধীয় ককায়েকে ৰাধাকৃষ্ণণক কেইখনমান দৰ্শনৰ কিতাপ পঢ়িবলৈ দিয়ে। এই কিতাপ কেইখনে তেওঁৰ ওপৰত যি প্ৰভাৱ পেলায়, তাৰ পৰিণতিত তেওঁ দৰ্শনতে ’অনাৰ্ছ’ লোৱাৰ সিদ্ধান্ত লয়। ইয়াৰ লগতে তেওঁ সংস্কৃত আৰু হিন্দী ভাষাও পঢ়িবলৈ লয়। কলেজীয়া শিক্ষা শেষ কৰাৰ পূৰ্বেই তেওঁ আটাইকেইখন বেদ আৰু উপনিষদ সম্পূৰ্ণৰূপে অধ্যয়ন কৰে। মাদ্ৰাজ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা এম.এ ডিগ্ৰীৰ বাবে যুগুত কৰা ৰাধাকৃষ্ণণৰ ’থেচিচ’(Thesis) ‘The Ethics of the Vedanta and its Material Presuppositon’, দৰ্শনৰ ওপৰত তেওঁৰ প্ৰথম গ্ৰন্থ হিছাপে ১৯০৮ চনত প্ৰকাশ পায়। সেই সময়ত ৰাধাকৃষ্ণণৰ মাত্ৰ কুৰি বছৰ বয়স। কিন্তু সেই বয়সতে ৰচিত তেওঁৰ এই গ্ৰন্থত ৰাধাকৃষ্ণণৰ দাৰ্শনিক চিন্তাৰ যি গভীৰতা পৰিলক্ষিত হয় তাৰ মাজতেই দেখিবলৈ পোৱা যায় পৰৱৰ্তী কালৰ মহান দাৰ্শনিকজনক।

দাম্পত্য জীৱন

১৯০৩ চনত ১৬ বছৰ বয়সত 'শিৱাকামু'ৰ লগত বিবাহ হয়। তেতিয়া তেখেতৰ পত্নীৰ বয়স আছিল ১০ বছৰ। সেয়ে বিবাহৰ তিনি বছৰ পিছতহে দুয়ো একেলগে থাকিবলৈ লয়। সন্তান আছিল ছয়টা। পাচঁ গৰাকী ছোৱালী আৰু এটা ল'ৰা ।

কৰ্ম জীৱন 

    ড° সৰ্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণৰ কৰ্ম জীৱন আছিল অতি ব্যাপক। শিক্ষকতাৰ বৃত্তিৰ পৰা ৰাজনীতিৰ পথাৰলৈ তেওঁ বহু অৱদান আগবঢ়াই গৈছে। তেওঁ কৰ্মময় জীৱনৰ পাতনি মেলিছিল মহীশূৰ বিশ্ববিদ্যালৰ এজন দৰ্শনৰ অধ্যাপক হিচাপে। ১৯১৮ চনৰ পৰা ১৯২১ চনলৈ এই বিশ্ববিদ্যালয়তে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰি আছিল। ইয়াৰ পিছত ১৯২১ চনৰ পৰা ১৯৩১ চনলৈকে কলিকাতা বিশ্ববিদ্যালয়ত অধ্যাপনা কৰিছিল। ১৯৩১ চনত অন্ধ্ৰ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ উপাচাৰ্য পদত অধিষ্ঠিত হৈছিল আৰু দুবছৰ কাল এই পদত সেৱা আগবঢ়ায়। ইয়াৰ পিছত পুনৰ অক্সফৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ত পূবৰ ধৰ্ম আৰু নৈতিকতাৰ অধ্যাপক ৰূপে নিযুক্তি লাভ কৰিছিল। এই পদত ১৯৩২ চনৰ পৰা ১৯৪২ চনলৈ এক দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। নিজৰ অৰ্হতাৰ বলত বেনাৰস হিন্দু বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰথম ভাৰতীয় উপাচাৰ্য হিচাপে১৯৪২ চনত কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। তদুপৰি তেওঁ বহু মহাবিদ্যালয়ত প্ৰবক্তা হিচাপেও কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰি অৱদান আগবঢ়াই গৈছে। মানচেষ্টাৰ কলেজৰ আপতন লেকচাৰাৰ হিচাপে, চিকাগো বিশ্ববিদ্যালয়ত হাৰ্ভেল লেকচাৰাৰ হিচাপে, লণ্ডন ইউনিভাৰ্ছিটি কলেজত হাইবাৰ্ট লেকচাৰাৰ হিচাপে তেওঁ কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰি ইতিহাস শুৱনি কৰি থৈ গৈছে। অধ্যাপনাৰ উপৰিও তেওঁ বিভিন্ন সময়ত বিভিন্ন শিক্ষানুষ্ঠানৰ আৰু বিভিন্ন অনুষ্ঠান প্ৰতিষ্ঠানৰ গুৰি ধৰোতা ব্যক্তি হিচাপে চিনাকি দি গৈছে। বিশেষকৈ ১৯৪৮ চনত বিশ্ববিদ্যালয়ৰ শিক্ষা আয়োগৰ চেয়াৰমেন, ইউনেস্কোৰ কাৰ্যনিৰ্বাহক বোৰ্ডৰ চেয়াৰমেন, ১৯৫২ চনত ইউনেস্কোৰ সভাপতি হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰি ইতিহাসত লিপিবদ্ধ কৰি গৈছে। মুঠতে ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় শিক্ষাক্ষেত্ৰত ৰাধাকৃষ্ণণে বহু দায়িত্ব সমাপন কৰিছিল। 

     ৰাজনীতিৰ ক্ষেত্ৰত নেহৰুৰ সতীৰ্থ ৰাধাকৃষ্ণণে কেন্দ্ৰীয় মন্ত্ৰী সভাৰ এক অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ পদত বৈদেশিক মন্ত্ৰী হিছাপে ভাৰতৰ বৈদেশিক নীতিৰ বুৰঞ্জীত ৰচনা কৰে এক নতুন অধ্যায়ৰ। এগৰাকী কেন্দ্ৰীয় মন্ত্ৰীৰ পদমৰ্য্যাদা আৰু সম্পূৰ্ণ ক্ষমতাৰে, ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰদূত হিছাপে ১৯৪৯ চনৰ পৰা ১৯৫২ চনলৈ ছোভিয়েত ৰাছিয়াত থকা সময়ছোৱাত কাশ্মীৰ সমস্যাক লৈ পাক-ভাৰত মতানৈক্যৰ বিষয়ত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ নিৰাপত্তা পৰিষদৰ ওচৰত সপক্ষে ছোভিয়েত সমৰ্থন আদায় কৰি তেওঁ ৰাজনৈতিক বিচক্ষণতা দেখুৱাইছিল। ১৯৫২ চনৰ পৰা ১৯৫৬ চনলৈ আৰু পুনৰ ১৯৫৭ চনৰ পৰা ১৯৬২ চনলৈ দুবাৰকৈ ভাৰতৰ উপ-ৰাষ্ট্ৰপতিৰ পদৰ অধিষ্ঠিত হৈ থকাৰ পিছত ১৯৬২ চনত ৰাধাকৃষ্ণণ ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰপতি নিৰ্বাচিত হয়। সেই সময়তেই বিশ্বই তেওঁক দাৰ্শনিক আখ্যা দিছিল।

সাম্প্ৰতিক সময়ত ৰাধাকৃষ্ণণৰ প্ৰাসঙ্গিকতা আৰু শিক্ষক দিৱস:

   সাম্প্ৰতিক সময়ত গুৰু বন্দনাত যে কিছু ম্লান পৰিছে সেয়া পৰিস্থিতি আৰু পৰিবেশে সোঁৱৰাই দিয়ে। গুৰু -শিষ্যৰ সম্পৰ্কত বহু সময়ত ফাট মেলাও পৰিলক্ষিত হৈছে। ই যি কি নহওঁক, আজিৰ সময়ত ৰাধাকৃষ্ণণৰ দৰে মহান শিক্ষকৰ প্ৰাসঙ্গিকতা আহি পৰিছে। শিক্ষক বা শিক্ষাগুৰুৰ বন্দনাৰ নিমিত্তে যি শিক্ষক দিৱস আয়োজন কৰা হৈছে সেয়াও নিয়মমাফিক যেন অনুভৱ হ'বলৈ ধৰিছে। এদিন ৰাধাকৃষ্ণণৰ শিষ্য সকলে তেওঁৰ গুণত মুগ্ধ হৈ নতুবা তেওঁৰ কৰ্মৰাজিক জীয়াই ৰাখিবলৈকে হওঁক তেওঁৰ জন্ম দিনটো শিক্ষক দিৱস হিচাপে উদযাপন কৰিবলৈ অনুমতি বিচৰাটোৱে সেই সময়ৰ গুৰু-শিষ্যৰ সম্পৰ্কৰ ইতিবাচক দিশকে প্ৰতিফলিত কৰে। 

   শিক্ষক মানে শিক্ষাগুৰু । যিয়ে শিক্ষা আনক প্ৰদান কৰে, অজ্ঞানীক জ্ঞানৰ পোহৰেৰে উজ্বলাই তোলে, নীতি কথা, পৰামৰ্শ আৰু উপদেশ প্ৰদান কৰে, সহনশীলতা আৰু ধৈৰ্য্যৰ গুণেৰে সমৃদ্ধ ব্যক্তি গৰাকীয়ে হৈছে শিক্ষক বা শিক্ষাগুৰু । বৰ্তমান সময়ৰ শিক্ষকসকলৰ এই গুণ নাই নেকি ? নতুবা এনেধৰণৰ মানৱীয় গুণসমূহ আয়ত্ত কৰিবলৈ ইচ্ছুক নহয় নেকি ? কিহৰ বাবে শিক্ষক আৰু শিষ্যৰ মাজত ইমান শত্ৰুৰ মনোভাৱ জাগ্ৰত হৈছে ? এনেবোৰ প্ৰশ্নই বৰ্তমান আমাৰ মন আৱৰি ধৰে । আজিকালি কাগজ পত্ৰৰ শিৰোনাম গুৰু -শিষ্যৰ কালিমাহনা বাতৰিয়ে অধিকাৰ কৰাটো একেবাৰে শুভ লক্ষণ নহয়। নিশ্চয় বহুতৰ মতে শিক্ষকৰ গাত দোষ আছে। আনহাতে আন কিছুমানৰ মতে ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকল অবাধ্য হৈছে আৰু বিভিন্ন ইণ্টাৰনেটত সংযোজিত বেয়া কাৰক বিলাকৰ প্ৰভাৱৰ ফলত গুৰু গোঁসাই নমনা হৈছে। অৰ্থাৎ মোবাইলৰ কু-প্ৰভাৱ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলৰ ওপৰত পৰিছে। প্ৰকৃততে আমি কথাবোৰ লুকঢাক নকৰাকৈ আলোচনা কৰা উচিত। 

   শিক্ষাৰ উত্তৰণত তিনিটা উপাদানৰ মিলন ঘটে। শিক্ষক, ছাত্ৰ-ছাত্ৰী আৰু অভিভাৱক । ইয়াৰ এটাৰ অবিহনে শিক্ষা ব্যৱস্থা অসম্পূৰ্ণ হয়। প্ৰতিটো উপাদানৰ কৰ্তব্য পালনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল গুৰু -শিষ্যৰ সম্পৰ্ক । অভিভাৱক সকলেও নিজৰ সন্তানৰ ওপৰত নজৰ ৰাখিব লাগিব, সুউপদেশ সুপৰামৰ্শ প্ৰদান কৰিবলৈ সাজু থাকিব লাগিব। কোনো কাৰণতে শিক্ষকৰ ভাল-বেয়া সম্পৰ্কে কস্মিনকালেও ঘৰত সন্তানৰ সন্মুখত আলোচনা কৰা উচিত নহয়। কথাতে কয় যে ল'ৰা-ছোৱালী হৈছে কুমলীয়া বাঁহৰ দৰে যেনিয়ে পোনোৱা যায় তেনিয়ে ভাঁজ লয়। সেয়েহে ঘৰত মাক-দেউতাকে ভাল আলোচনা কৰা উচিত আৰু তেহে সন্তান ভাল হ'ব। তেনে সন্তান বিদ্যালয়তো ছাত্ৰ-ছাত্ৰী হিচাপে ভাল হ'ব। তেতিয়া গুৰু -শিষ্যৰ সম্পৰ্ক সুদৃঢ় হোৱাত প্ৰভাৱ পেলাব। 

   আনহাতে শিক্ষকৰো দোষ নথকা নহয়। বহু ক্ষেত্ৰত শিক্ষক এজন হ'ব লাগে পৰামৰ্শদাতা আৰু পথপ্ৰদৰ্শক। আমি কিমানজনে পথপ্ৰদৰ্শক হ'বলৈ প্ৰয়াস কৰিছোঁ ? ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলৰ মানসিক দিশটো পৰ্যবেক্ষণ নকৰাকৈয়ে আমি বহু ক্ষেত্ৰত সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰো। যাৰ বাবে হিতে বিপৰীত হোৱা পৰিলক্ষিত হয়। উচ্চ পৰ্যায়ৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলৰ ক্ষেত্ৰত এই কথাটো বেছি গুৰুত্বপূৰ্ণ হিচাপে বিবেচিত। সেয়েহে শিক্ষক সকলেও ৰাধাকৃষ্ণণৰ দৰে হ'ব নোৱাৰিলেও তেওঁৰ গুণসমূহ আয়ত্ত কৰি একোজন ৰাধাকৃষ্ণণ হোৱাৰ প্ৰয়াস কৰিব লাগিব। 

ৰচনাৰাজি আৰু বঁটা বাহন:

  তেওঁৰ জীৱনৰ প্ৰথম ৰচনা হ'ল এম এ ডিগ্ৰীৰ বাবে যুগুত কৰি প্ৰকাশ কৰি উলিওৱা "The Ethics of the Vedanta and its Material Presuppoliton (1908)"অসমীয়া ভাঙনি - "বেদন্তৰ নীতিশিক্ষা আৰু ইয়াৰ সামগ্ৰী প্ৰেচুপলিটন (১৯০৮)" গ্ৰন্থখন। ইয়াৰ পিছত ১৯১৮ চনত "The Philosophy of Rabindranath Tagor" ; ১৯২০ চনত "The Reign of Religion in Contemporary Philosophy"; ১৯২৩ আৰু ১৯২৭ চনত প্ৰকাশিত "Indian Philosophy (দুটা খণ্ড ) ; ১৯২৬ চনত প্ৰকাশিত 

"The Hindu view of Life" ; ১৯২৮ চনত প্ৰকাশিত "The religion we Need" ; ১৯২৯ চনত প্ৰকাশিত "Kalki or The Future of Civilization" ; ১৯৩২ চনত প্ৰকাশিত "An Idealist view of Life" ; ১৯৩৩ চনত প্ৰকাশিত "East and West in Religion" ; ১৯৩৬ চনত প্ৰকাশিত হয় "Freedom and Culture" ; ১৯৩৬ চনত প্ৰকাশিত হয় "The Heart of Hinduism " ; ১৯৩৭ চনত প্ৰকাশিত হয় "My Search for Truth (Autobiography 1937)"; ১৯৩৮ চনত প্ৰকাশিত "Gautama the Buddha" ; ১৯৩৯ চনত প্ৰকাশিত "Eastern Religion and Western Thought" ; ১৯৩৯ চনতে পুনৰ আন এখন গ্ৰন্থ প্ৰকাশিত হয় "Mahatma Gandhi" ; ১৯৪৪ চনত প্ৰকাশিত "India and China " ; ১৯৪৪ চনত প্ৰকাশিত হয় আন এখন গ্ৰন্থ "Education, Politics and War" ; ১৯৪৭ চনত প্ৰকাশিত "The Religion and Society" ; ১৯৪৮ চনত প্ৰকাশিত "The Bhagavadgita" ; ১৯৪৯ চনত প্ৰকাশিত "Great Indians" ; ১৯৫০ চনত প্ৰকাশিত হয় "The Dhammapada" আৰু ১৯৫২ চনত প্ৰকাশিত হৈছিল "The Religion of the spirit and the Worlds Need" । এই ২২ খন কিতাপ ৰচনা কৰি ভাৰতৰ সাহিত্যৰ ভঁৰালত সন্নিৱিষ্ট কৰি সাহিত্যৰ ভঁৰাল টনকিয়াল কৰি থৈ গৈছে।  

    ১৯৫৪ চনত ড° সৰ্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণক তেওঁৰ ত্যাগ আৰু কৃতিত্বক যুগমীয়া কৰি ৰখাৰ মানসেৰে ভাৰত চৰকাৰে সৰ্বোচ্চ অসামৰিক সন্মান "ভাৰত ৰত্ন" প্ৰদান কৰে।

উপসংহাৰ 

     উদাৰনৈতিক ধৰ্মীয় দৃষ্টিকোণ আৰু ধৰ্ম নিৰপেক্ষতাৰ প্ৰতি আস্থাশীল আছিল ৰাধাকৃষ্ণন। ভাৰতীয় ধৰ্মীয় দৃষ্টিকোণৰ পৰা মানৱ জীৱনৰ চৰম লক্ষ্য সাধন হয় ’ব্ৰহ্ম’ৰ উপলব্ধিত। ইয়াৰ বাবে পৰ্য্যায়ক্ৰমে ব্ৰহ্মচাৰ্য পালন, ব্ৰহ্মজ্ঞানৰ সাধন আৰু ব্ৰহ্মবাদৰ বিশ্বাসত নিজকে ব্ৰতী কৰিব লাগে। সেই অৰ্থত ৰাধাকৃষ্ণণ এজন প্ৰকৃত ব্ৰহ্মচাৰী, এজন প্ৰকৃত ব্ৰহ্মজ্ঞানী আৰু এজন প্ৰকৃত ব্ৰহ্মবাদী আছিল। সৰ্বসাধাৰণৰ জীৱনত বহুতৰে ক্ষেত্ৰত অন্তৰ্নিহিত গুণৰাশিৰ কিছু পৰিমাণে বহিৰ্প্ৰকাশ ঘটিলেও তাৰ মাজেদিয়েই সম্পূৰ্ণ কৃতকাৰ্য্যতা লাভ কৰাটো সম্ভৱ হৈ নুঠেগৈ। এই ক্ষেত্ৰত ৰাধাকৃষ্ণণ হৈছিল বিশ্ব-মনীষীসকলৰ ভিতৰতো এক ব্যতিক্ৰম ব্যক্তি। দেশৰ ৰাজনীতিত অংশ গ্ৰহণ কৰি তেওঁ সেই ক্ষেত্ৰতো ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰপতি পদত অধিষ্ঠিত হৈ দেশৰ সৰ্বোচ্চ সন্মানৰ অধিকাৰী হৈছিল যদিও তেওঁক বিশ্ববাসীয়ে অধিকতৰভাৱে সন্মান কৰিছিল এগৰাকী মহান দাৰ্শনিক আৰু শিক্ষক হিচাপেহে ।

     মহান দাৰ্শনিক গৰাকী ১৯৭৫ চনৰ ১৭ এপ্ৰিল তাৰিখে ভাৰতৰ অগণন অনুগামীক এৰি থৈ ইহলীলা সম্বৰণ কৰে। যদিও তেখেত মৃত্যু হ'ল তথাপিও তেওঁ আজি আমাৰ মাজত অজৰ অমৰ হৈ জীয়াই আছে একমাত্ৰ তেওঁৰ অসীম ত্যাগ, কৰ্ম আৰু সৃষ্টিৰ বলত। 

প্ৰৱন্ধটো পঢ়ি ছোৱাৰ বাবে আপোনাক অশেষ ধন্যবাদ জনালো। লেখক : দুদুল সোণোৱাল।