পুৰণি অসমীয়া কবিতা আৰু ইয়াৰ বৈশিষ্ট্য: চমু আলোকপাত। Old Assamese poetry and its features: a brief overview.

🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴🪴

কবিতা হৈছে সাহিত্যৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংগ। প্ৰাচীন কালৰ সাহিত্যত 'কবিতা' শব্দটো অতি পৰিচিত নাছিল। ইয়াৰ সলনি পদবন্ধ আৰু কাব্য বুলিহে নামাকৰণ কৰা হৈছিল। পদবন্ধ হ'ল নিৰ্দিষ্ট ছন্দোবদ্ধ কবিতা। ছন্দৰ ব্যৱহাৰ অসমীয়া কবিতাৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্য আছিল। তদুপৰি পুৰণি কবিতা সমূহত পদ, দুলড়ী, ছবি,লেচাৰি, ঝুমুৰি,ঝুনা আদি ছন্দসজ্জা আছিল। সেয়ে পুৰণি কবিতাৰ সৌন্দৰ্য আৰু পঢ়াৰ মজাই বেলেগ আছিল। যিবিলাক সততে আধুনিক কবিতাত কম দেখা যায়। 

    পুৰণি অসমীয়া কবিতা বুলিলে প্ৰাক শংকৰী যুগৰ পৰা শংকৰী যুগলৈ বিয়পা কবিতা সমূহৰ সম্পৰ্কে বুজা যায়। বিশেষকৈ হেম সৰস্বতী, হৰিবৰ বিপ্ৰ, কবিৰত্ন সৰস্বতী, ৰুদ্ৰ কন্দলী ,মাধৱ কন্দলী, শংকৰদেৱ আৰু মাধৱদেৱ আদি কবি সকল আছিল এই যুগৰ কবি। গতিকে ক'ব পাৰি 'প্ৰাক বৈষ্ণৱ যুগৰ পৰা উত্তৰ বৈষ্ণৱ যুগলৈকে অথবা বৃটিছৰ আগমনৰ আগলৈকে হোৱা যিখিনি কবিতাৰ বিষয়বস্তু মহাকাব্য,পুৰাণ আদিৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰা আৰু ছন্দ অলংকাৰ ভাষা আদি সুকীয়া কাব্যিক বৈশিষ্ট্যৰে মহিমামণ্ডিত হৈছিল সেইখিনি কবিতাকে পুৰণি কবিতা বোলা হয়।'

পুৰণি অসমীয়া কবিতাসমূহৰ কিছুমান বিশেষ বৈশিষ্ট্য পৰিলক্ষিত হয়। অসমীয়া কবিতাবোৰৰ কেইটামান বৈশিষ্ট্য এনেধৰণৰ-- ১) ৰাজপৃষ্ঠপোষকতা,২) অনুবাদৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ৰচিত, ৩) ছন্দোবদ্ধ,৪) অলংকাৰ যুক্ত, ৫) ৰস সমৃদ্ধ, ৬) ভাষাৰ প্ৰয়োভৰ। এইবিলাক বৈশিষ্ট্যৰ বিশদভাৱে বিৱৰণ আগবঢ়াবলৈ প্ৰয়াস কৰিলোঁ।

১) ৰাজপৃষ্ঠপোষকতা : পুৰণি অসমীয়া কবিতাসমূহৰ কবিসকলে ৰজাৰ অনুপ্ৰেৰণাত কবিতা ৰচনা কৰিছিল। ভাৰতৰ বিভিন্ন ঠাইত ৰজা মহাৰজা সকলৰ নিৰ্দেশত কবি সকলে কবিতা ৰচনা কৰিছিল বুলি তেওঁলোকে ৰচনা কৰা কবিতা সমূহৰ পৰাই গম পোৱা যায়। প্ৰাক শংকৰী যুগৰ কবি মাধৱ কন্দলীয়ে বৰাহী ৰজা মহামাণিক্যৰ নিৰ্দেশ মৰ্মে তথা ৰজাৰ উৎসাহত কবিতা ৰচনা কৰিছিল। একেদৰে কবিৰত্ন সৰস্বতীয়ে 'জয়দ্ৰথ বধ' ৰচনা কৰিছিল দুৰ্লভ নাৰায়ণৰ নিৰ্দেশত আৰু ৰুদ্ৰ কন্দলীয়ে 'সাত্যিকি প্ৰৱেশ' ৰচনা কৰিছিল তাম্ৰধ্বজ সিংহ ৰজাৰ নিৰ্দেশ আৰু উৎসাহত। একেদৰে শ্ৰীমন্ত শঙ্কৰদেৱে কোচ ৰজা নৰনাৰায়ণ আৰু চিলাৰায়ৰ ৰাজপৃষ্ঠপোষকতাত কবিতা ৰচনা কৰিবলৈ উৎসাহিত হৈছিল বুলি ইতিহাসে কয়।

২) অনুবাদৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ৰচিত : পুৰণি অসমীয়া কবিতাসমূহ অনুবাদৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ৰচিত হৈছিল। ৰামায়ণ মহাভাৰত পুৰাণ ভাগৱত আদিৰপৰা কবিতাৰ বিষয়বস্তু সংগ্ৰহ কৰিছিল। প্ৰাক বৈষ্ণৱ যুগৰ সময়ছোৱাত ইয়াৰ প্ৰভাৱ বেছি আছিল বুলি জনা যায়। উদাহৰণ স্বৰূপে মাধৱ কন্দলীয়ে 'বাল্মীকিৰ ৰামায়ণ'ৰ সপ্তকাণ্ড অসমীয়ালৈ অনুবাদ কৰিছিল। একেদৰে শ্ৰীমন্ত শঙ্কৰদেৱেও বাল্মীকি ৰামায়ণৰ উত্তৰাকাণ্ড অসমীয়ালৈ অনুবাদ কৰি অসমীয়া সাহিত্যৰ ভঁৰাল সমৃদ্ধ কৰি থৈ গৈছে।

৩) ছন্দোবদ্ধ : পুৰণি অসমীয়া কবিতাসমূহৰ ঘাই চকুত পৰা বৈশিষ্ট্য হৈছে - ছন্দৰ ব্যৱহাৰ। পুৰণি অসমীয়া কবিতাসমূহত প্ৰধানকৈ পদ, দুলড়ী, ছবি, লেচাৰি ঝুমুৰি, ঝুনা আদি ছন্দৰ প্ৰয়োগ কৰা পৰিলক্ষিত হয়। উল্লেখযোগ্য যে এনে ছন্দ ব্যৱহাৰৰ ফলত পুৰণি কবিতা সমূহত সৌন্দৰ্য আৰু পঢ়াৰ সুচলতাৰ সৃষ্টি হৈছিল। অৰ্থাৎ পঢ়িবলৈ অত্যন্ত ভাল হৈ পৰিছিল। 

৪) অলংকাৰ যুক্ত : পুৰণি কবিতা সমূহত শব্দালংকাৰ আৰু অৰ্থালংকাৰৰ প্ৰয়োগ অতি উল্লেখনীয়। কবিতাৰ ভাৱ আৰু গ্ৰহণযোগ্য কৰি তুলিবলৈ কবিতাত অলংকাৰৰ অতি প্ৰয়োজন আছে। শব্দালংকাৰ আৰু অৰ্থালংকাৰে কাব্যক স্পষ্ট আৰু প্ৰভাৱশালী কৰাৰ লগতে ৰমণীয় কৰি তোলাত সহায় কৰে। পুৰণি অসমীয়া কবিতাসমূহৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰধানকৈ উপমা,অনুপ্ৰাস, নিৰ্দেশনা,সমাসোক্তি আদি বিভিন্ন অলংকাৰৰ সমাৱেশ ঘটিছে। মাধৱ কন্দলীৰ বাল্মীকিৰ ৰামায়ণত ইয়াৰ প্ৰভাৱ সুস্পষ্ট ৰূপত পৰিলক্ষিত হয়।

৫) ৰস সমৃদ্ধ : উল্লেখ্য যে পুৰণি অসমীয়া কবিতা সমূহৰ আন এটা ঘাই বৈশিষ্ট্য হৈছে ৰস সমৃদ্ধ বা ৰস সৃষ্টি। অৱশ্যে কবিতাৰ নামমাত্ৰে ৰসৰ সমাৱেশৰ প্ৰয়োজন। ৰসৰ সমাৱেশৰ ফলত কবিতাৰ কাব্যিক সৌন্দৰ্য বৃদ্ধি ঘটে। আৰু কাব্যিক সৌন্দৰ্য বৃদ্ধি হলেহে কবিতা পঠণীয় আৰু জনপ্ৰিয় হৈ উঠে। গতিকে ৰস কবিতাৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ অংগ। পুৰণি অসমীয়া কবিতাসমূহৰ ক্ষেত্ৰত কবিসকলে ৰসকেই কবিতাৰ আত্মা হিচাপে গণ্য কৰিছিল। পুৰণি অসমীয়া কবিতাসমূহত প্ৰধানকৈ শৃংগাৰ ৰস, বীৰ ৰস, হাস্য ৰস, কৰুণ ৰস, শান্ত ৰস, ৰৌদ্ৰ ৰস, বীভৎস ৰস আদি ৰসৰ সমাৱেশ ঘটিছে। 

৬) ভাষাৰ প্ৰয়োভৰ : পুৰণি অসমীয়া কবিতাসমূহত পৰিলক্ষিত হোৱা আন এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ বৈশিষ্ট্য হৈছে - ভাষাৰ প্ৰয়োভৰ। দেখা যায় যে পুৰণি অসমীয়া কবিতাসমূহত অসমীয়া ভাষাৰ পৌৰাণিক ৰূপৰ প্ৰতিফলিত হৈছে। আনহাতে অসমীয়া ভাষাৰ প্ৰাচীন ৰূপক কাব্যৰ মাধ্যমেৰে সংৰক্ষিত কৰা বুলিও ক'ব পাৰি। বিশেষকৈ মাধৱ কন্দলীৰ কবিতা 'ৰামায়ণ'ত বিভক্তি , কাল, বহুবচনাত্মক প্ৰত্যয়, তৎসম, তৎদ্ভৱ, অৰ্দ্ধ তৎসম,দেশী বিদেশী শব্দৰ প্ৰয়োগ আদিৰ সমাৱেশ ঘটিছে। একেদৰে শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱৰ আৰু শ্ৰীমন্ত মাধৱদেৱৰ ৰচনা বৰগীত সমূহতো ব্ৰজাৱলী ভাষা আৰু প্ৰাচীন অসমীয়া ৰূপ উভয়ে সংৰক্ষিত হৈছে। 

গতিকে ক'ব পাৰি পুৰণি অসমীয়া কবিতাসমূহ নিজ নিজ বৈশিষ্ট্যৰে মহিমামণ্ডিত আছিল। অসমৰ এজন উল্লেখযোগ্য কবি তথা সাহিত্যক হিচাপে শ্ৰীমন্ত শঙ্কৰদেৱৰ ৰচনাৰাজীলৈ চকু ফুৰালে স্পষ্টকৈ কবিতা সমূহৰ বৈশিষ্ট্যৰ বিষয়ে বুজিব পৰা যায়। শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱৰ কীৰ্তন ঘোষা হ'ল অসমৰ বৈষ্ণৱ সাহিত্যৰ এখন অনুপম তথা মূল্যৱান গ্ৰন্থ হিচাপে বিবেচিত। কীৰ্তন ঘোষা এনে এখন গ্ৰন্থ য'ত ভক্তিৰ প্ৰকাৰ, ভক্তৰ লক্ষণ, ভগৱানৰ মহিমা আৰু কৰুণা, বেদান্ত দৰ্শন, আদি বিভিন্ন তত্ত্ব ব্যাখ্যা হৈছে। আনকি এই কবিতাবোৰত বিভিন্ন ৰসৰো সমাৱেশ ঘটিছে। বিশেষকৈ ছন্দ, অলংকাৰ, ৰস আদি প্ৰয়োগৰ ফলত শংকৰদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত কবিতাবোৰ অতি মনোগ্ৰাহী হৈ উঠিছে।

            -------------------------------------------

প্ৰৱন্ধটো পঢ়ি ছোৱাৰ বাবে আপোনাক অশেষ আন্তৰিক ধন্যবাদ জ্ঞাপন কৰিছোঁ।

লেখক : দুদুল সোণোৱাল।

💜💜💜💜💜💜💜💜💜💜💜💜💜💜💜💜