ভাৰতবৰ্ষৰ শিক্ষাৰ লক্ষ্য আৰু উদ্দেশ্যৰ সম্পৰ্কে সংক্ষিপ্ত আলোকপাত।

ক্ৰমশঃ ৰ দ্বিতীয় অংশ

বিভিন্ন জনসমাজে অনুসৰণ কৰা শিক্ষাৰ লক্ষ্য সম্পৰ্কে কেইটামান প্ৰচলিত মত দাঙি ধৰা হ'ল-- ১/ব্যক্তি কেন্দ্ৰিক লক্ষ্য, ২/ সমাজতান্ত্ৰিক লক্ষ্য, ৩/ চৰিত্ৰ গঠণৰ লক্ষ্য, ৪/ জ্ঞান মূলক লক্ষ্য, ৫/ মুক্তিবাদী বনাম বৃত্তি মূলক লক্ষ্য, ৬/সম্পুৰ্ণ জীৱন যাপনৰ লক্ষ্য , ৭/ সূনাগৰিক গঢ়ি তোলাৰ লক্ষ্য আদি।

     ইয়াৰোপৰি শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত আমূল পৰিবৰ্তন আনি ধৰ্মনিৰপেক্ষ গণতান্ত্ৰিক দেশ ভাৰতবৰ্ষৰ শিক্ষা পৰিকল্পনা যুগুত কৰিবৰ বাবে শিক্ষাৰ কিছুমান লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰি দিয়া হৈছে। এই ক্ষেত্ৰত ১৯৫২চনৰ মাধ্যমিক শিক্ষা আয়োগে স্বাধীন ভাৰতৰ কাৰণে অনুমোদন কৰা কেইটামান লক্ষ্য হ'ল এনেধৰণৰ-- ১/ ব্যক্তিত্বৰ পূৰ্ণ বিকাশ ,২/ গণতান্ত্ৰিক নাগৰিকত্বৰ বিকাশ, ৩/ উৎপাদন মূলক আৰু কাৰিকৰী দক্ষতা বৃদ্ধি, ৪/ সামাজিক ৰাজনৈতিক শিল্পমূলক আৰু কৃষ্টিমূলক ক্ষেত্ৰত নেতৃত্বদানৰ শিক্ষাদান, ৫/ সুচৰিত্ৰ গঠন,৬/ জ্ঞান মূলক, সামাজিক আৰু নৈতিক গুণৰ বিকাশ সাধন, ৭/ শৃংখলা বোধ,সহযোগিতা, সামাজিক সচেতনতা আৰু সহনশীলতা আদি গুণৰ বিকাশ কৰা আদিয়েই প্ৰধান।

      ১৯৬৪ চনত গঠিত হোৱা কোঠাৰী আয়োগেও দেশৰ সামাজিক, ৰাজনৈতিক, অৰ্থনৈতিক আৰু অন্যান্য দিশৰ পৰিস্থিতি পৰ্যালোচনা কৰি এই শিক্ষা ব্যৱস্থাত আন কিছুমান লক্ষ্য সংযোজন কৰিছে। সেইবোৰ হ'ল-- ১/ শিক্ষাৰ্থীসকলৰ ব্যক্তিত্ব বিকাশ , বৃত্তি মূলক দক্ষতা প্ৰদান, ২/ সামাজিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় সংহতি স্হাপন কৰা ,৩/ শিক্ষা পদ্ধতি, পাঠ্যক্ৰম, পৰীক্ষা পদ্ধতিৰ আমূল পৰিবৰ্তন অনা, ৪/ নাগৰিকত্বৰ শিক্ষাদান , নেতৃত্বৰ গুণৰ বিকাশ, চৰিত্ৰ গঠণ আদি ।

     ১৯৮৬ চনৰ নতুন ৰাষ্ট্ৰীয় শিক্ষা নীতিয়েও বহু লক্ষ্

আগত বান্ধি দিছে। সেইবোৰ এনেধৰণৰ-- দেশৰ ভৱিষ্যতৰ নাগৰিক সকলক উপযুক্ত শিক্ষা প্ৰদান কৰা, চলিত শিক্ষাৰ পুনগঠন কৰি জ্ঞানৰ বিস্ফোৰণ ঘটাই শিক্ষাৰ এক জীৱনজোৰা প্ৰক্ৰিয়া গঢ়ি তোলা ,  বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ প্ৰসাৰে যি বৈপ্লবিক পৰিৱৰ্তন আনিছে সেই পৰিৱৰ্তনৰ সৈতে খাপ খোৱাকৈ দেশৰ শিক্ষা ব্যৱস্থাক নতুন আৰু শক্তিশালী ৰূপ দান কৰা ইত্যাদি এই শিক্ষা নীতিৰ মুখ্য লক্ষ্য আৰু উদ্দেশ্য আছিল।

    ইয়াৰোপৰি প্ৰাথমিক শিক্ষাত শিশুৰ পুষ্টি,স্বাস্হ্য আৰু সামাজিক, মানসিক, দৈহিক, নৈতিক আৰু আৱেগিক দিশত বিকাশ সাধনৰ প্ৰয়াস কৰা, শৈশৱৰ যত্ন আৰু শিক্ষাৰ প্ৰতি বিশেষ গুৰুত্ব দিয়া, শিক্ষাক শিশুকেন্দ্ৰিক আৰু শিশুৰ ব্যক্তিত্ব বিকাশ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা।

    প্ৰাথমিক শিক্ষাক সাৰ্বজনীনকৰণ , প্ৰাথমিক স্তৰৰ সকলো শিশুৰে ভৰ্তিকৰণ আৰু ১৪ বছৰলৈ ধৰি ৰখাটোৰ ওপৰত অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা দেখা গৈছে। ইয়াৰ লগতে স্কুলৰ সা-সম্পত্তি যেনে- শ্ৰেণীকোঠা , কেম্প, চাৰ্ট, কলাফলক, খেলনা , শিক্ষাৰ সঁজুলি সকলো প্ৰাথমিক বিদ্যালয়ত ৰখাৰ ব্যৱস্থা কৰা, অপাৰেশ্যন ব্লেকবৰ্ডৰ কাৰ্যসূচী পৰ্যায়ক্ৰমে ৰূপায়িত কৰা আদি আদি লক্ষ্য আৰু উদ্দেশ্যসমূহ এই নীতিৰ অন্তৰ্ভুক্ত আছিল। 

   উমৈহতীয়া গাঁঠনি হিচাপে এই আয়োগে আৰু কিছুমান লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰিছিল। ঘাইকৈ বৃত্তি মূলক শিক্ষাৰ ওপৰত গুৰুত্ব প্ৰদান, বিশ্বব্যাপী বিজ্ঞান আৰু কাৰিকৰী ক্ষেত্ৰত হোৱা অগ্ৰগতি, সুকুমাৰ কলাৰ দ্বাৰা শিক্ষাৰ প্ৰয়োজনীয় সংস্কাৰ সাধন কৰা, নিৰক্ষৰতা দূৰ কৰা, প্ৰাপ্তবয়স্কৰ শিক্ষাৰ সম্প্ৰসাৰণ ঘটোৱা, ভাৰতৰ সকলো ৰাজ্যতে ১০+২+৩ শিক্ষাৰ প্ৰৱৰ্তন কৰা আদি। 

   কোঠাৰী আয়োগৰ উদ্দেশ্য :

    ১৯৬৪-৬৬ চনত গঠিত আয়োগৰ উদ্দেশ্য বিজ্ঞান শিক্ষাক সংস্কৃতিৰ এক মূল উপাদান হিচাপে লৈ কৰ্ম অভিজ্ঞতাক সাধাৰণ শিক্ষাৰ এক অপৰিহাৰ্য্য অংগ ৰূপে ৰাখি মাধ্যমিক শিক্ষাক বৃত্তিমুখী কৰি শিক্ষাক দেশৰ উৎপাদন শক্তিৰ লগত জড়িত কৰাই নতুনত্বৰ সংযোজন কৰা।

   জনসাধাৰণক সমান ৰাজনৈতিক, অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক সুবিধা প্ৰদান কৰি দেশত ৰাজহুৱা ব্যৱস্থা কৰি নাগৰিকত্ব আৰু আন্তৰ্জাতিক মূল্যবোধ বৃদ্ধি কৰাৰ মানসেৰে এই আয়োগে বহু ভাল লক্ষ্য আগত ৰাখিছিল। দ্ৰুত গতিত অগ্ৰসৰ হোৱা পৃথিৱীৰ অন্যান্য সমাজ আৰু সভ্যতাৰ লগত আমাৰ দেশেও যাতে সমানে আগুৱাই যাব সক্ষম হয় তাৰবাবেই শিক্ষাৰ মানদণ্ড উন্নীতকৰণ আৰু আধুনিকীকৰণৰ ব্যৱস্থা এই নীতিত সন্নিবিষ্ট কৰা পৰিলক্ষিত হয়। এই আয়োগে অপাৰেশ্যন ব্লেকবৰ্ড আঁচনি গ্ৰহণ কৰিছিল। 

   Operation Black Board (OBB)ৰ উদ্দেশ্য আছিল উপযুক্ত শৈক্ষিক পৰিৱেশৰ সৃষ্টি কৰি ছাত্ৰ ছাত্ৰী,শিক্ষক-শিক্ষয়ত্ৰীক নতুন পৰিৱেশৰ জৰিয়তে বিদ্যালয়ৰ প্ৰতি আকৃষ্ট কৰোৱা। বিভিন্ন সা-সামগ্ৰীৰ অভাৱ দূৰ কৰা। 

     এইদৰে ভাৰতৰ শিক্ষা ব্যৱস্থাক আমুল পৰিবৰ্তন কৰিবৰ বাবে বহু আঁচনি গ্ৰহণ কৰিছে। ইয়াৰোপৰি শিশুৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰিবলৈ শিশু অধিকাৰ আইনৰ প্ৰৱৰ্তন হ'ল ইয়াৰ অন্যতম উদাহৰণ।

   শিশু অধিকাৰ আইন ২০০২ :

    ভাৰতৰ সংবিধানৰ ৮৬ তম গৃহীত সংশোধনী আইন ২০০২ ত জাৰি কৰা হৈছিল। এই আইনৰ জৰিয়তে ১৪ বছৰ বয়সলৈ বিনামূলীয়া আৰু বাধ্যতামূলক প্ৰাথমিক শিক্ষা শিশুৰ এক মৌলিক অধিকাৰ হিচাপে চিহ্নিত কৰা হৈছে। উল্লেখযোগ্য যে উক্ত আইনখনকে পুনৰাই সংশোধনৰ জৰিয়তে "শিশুৰ বিনামূলীয়া আৰু বাধ্যতামূলক শিক্ষাৰ অধিকাৰ আইন ২০০৭ " গৃহীত কৰা হয়। যিখন আইন বৰ্তমান ভাৰতৰ সমগ্ৰ ৰাজ্যতে ২০১০ চনৰ ১ম এপ্ৰিলৰ পৰা প্ৰযোজ্য হৈছিল।

ক্ৰমশঃ

__________&&&&&&&&_________