একাদশ খণ্ড, সত্যৰ সৈতে মোৰ পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা

       (একাদশ খণ্ড)

      সত্যৰ সৈতে 

মোৰ পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা 

                   আত্মজীৱনী ।

মূল লেখক : মোহনদাস কৰমচাদ্ গান্ধী

অসমীয়া অনুবাদ : দুদুল সোণোৱাল

21. 

নিৰ্বলৰ বলৰাম 

 

—সুৰদাসৰ বিখ্যাত স্তৱকৰ পৰা বিৰত থাকক, 'তেওঁ দুৰ্বলসকলৰ সহায়ক, শক্তিহীন সকলৰ শক্তি।' (Nirbal ke balaram) 

     যদিও মই হিন্দু ধৰ্ম আৰু পৃথিৱীৰ অন্যান্য ধৰ্মৰ সৈতে মূৰ দুপিয়াই পৰিচয় লাভ কৰিছিলো, মই জানিব লাগিছিল যে মোৰ পৰীক্ষণত মোক বচাবলৈ ই যথেষ্ট নহ'ব। পৰীক্ষাৰ জৰিয়তে তেওঁক বাহাল ৰখা বস্তুটোৰ বিষয়ে মানুহৰ সেই সময়ত কোনো আভাস নাই, বহুত কম জ্ঞান আছে। যদি এজন অবিশ্বাসী হয়, তেন্তে তেওঁ নিজৰ সুৰক্ষাক সুযোগৰ বাবে দায়ী কৰিব। 

     যদি বিশ্বাসী হয়, তেন্তে তেওঁ ক'ব যে ঈশ্বৰে তেওঁক ৰক্ষা কৰিছে। তেওঁ এইটোও উপসংহাৰ দিব যে তেওঁৰ ধৰ্ম্মীয় অধ্যয়ন বা আধ্যাত্মিক অনুশাসন তেওঁৰ ভিতৰৰ অনুগ্ৰহৰ অৱস্থাৰ পিছফালে আছিল। কিন্তু তেওঁৰ প্ৰসৱৰ সময়ত তেওঁ নাজানে যে তেওঁৰ আধ্যাত্মিক অনুশাসনে তেওঁক ৰক্ষা কৰে নে আন কিবা।যিজনে নিজৰ আধ্যাত্মিক শক্তিৰ ওপৰত গৌৰৱান্বিত হৈছে, তেওঁ ইয়াক ধূলিৰ প্ৰতি নম্ৰ হোৱা দেখা নাই? অভিজ্ঞতাৰ পৰা পৃথক ধৰ্ম্মৰ জ্ঞান, পৰীক্ষাৰ এনে মুহূৰ্তত কিন্তু চাফ যেন লাগে। এইটো ইংলেণ্ডত আছিল যে মই প্ৰথমে কেৱল ধৰ্মীয় জ্ঞানৰ অসাৰ্থকতা আৱিষ্কাৰ কৰিছিলো। আগৰ অনুষ্ঠানবোৰত মোক কেনেদৰে ৰক্ষা কৰা হৈছিল সেয়া মই ক'ব পৰাতকৈ অধিক, কিয়নো মই তেতিয়া বহুত সৰু আছিলোঁ; কিন্তু এতিয়া মই বিশ বছৰীয়া আছিলোঁ আৰু স্বামী আৰু দেউতা হিচাপে কিছু অভিজ্ঞতা লাভ কৰিছিলো। 

     যোৱা বছৰটোত, যিমান দূৰ মই মনত ৰাখিব পাৰোঁ, ইংলেণ্ডত থকাৰ বিষয়ে, অৰ্থাৎ 1890 চনত, পোৰ্টচমাউথত এটা নিৰামিষ সন্মিলন হৈছিল য'ত মোক আৰু এজন ভাৰতীয় বন্ধুক আমন্ত্ৰণ জনোৱা হৈছিল। পোৰ্টচমাউথ হৈছে এক বৃহৎ নৌ-বন্দৰ যাৰ বৃহৎ সংখ্যক সামুদ্ৰিক জনসংখ্যা আছে। ইয়াত বহুতো ঘৰ আছে য'ত বেয়া খ্যাতিৰ মহিলা আছে, মহিলাসকলে প্ৰকৃততে পতিতা নহয়, কিন্তু একে সময়তে, তেওঁলোকৰ নৈতিকতাৰ বিষয়ে নি:সন্দেহ কৰিব নোৱাৰি । আমাক এই ঘৰবোৰৰ এটাত ৰখা হৈছিল। ক'বলৈ বেজী, অভ্যৰ্থনা সমিতিয়ে ইয়াৰ বিষয়ে একো নাজানিছিল। পোৰ্টচমাউথৰ দৰে চহৰত কোনবোৰ ভাল বাসস্থান আৰু আমাৰ দৰে মাজে মাজে ভ্ৰমণকাৰীসকলৰ বাবে বেয়া সেইটো বিচাৰি উলিওৱাটো কঠিন হ'লহেঁতেন। 

     আমি সন্ধিয়া সন্মিলনৰ পৰা উভতি আহিছিলো। ৰাতিৰ আহাৰৰ পিছত আমি দলঙৰ ৰবৰ বজাবলৈ বহিছিলো, য'ত আমাৰ ঘৰৰ মহিলাগৰাকীয়ে যোগদান কৰিছিল, আনকি সন্মানীয় ইংলেণ্ডৰ পৰিয়ালটোত ই অভ্যাসতভাৱে প্ৰচলিত। প্ৰত্যেক খেলুৱৈয়ে অৱশ্যে ইচ্ছুক ভাৱে নিষ্পাপ কৌতুকত লিপ্ত হয়, কিন্তু ইয়াত মোৰ সংগী আৰু আমাৰ হোষ্টেচেও অশালীন কৌতুক কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল।মই নাজানিছিলো যে মোৰ বন্ধু কলাটোত এজন দক্ষ আছিল। এইটোৱে মোক বন্দী কৰিছিল আৰু মইও যোগদান কৰিছিলো। 

     যেতিয়া মই সীমাঅতিক্ৰম কৰিবলৈ ওলাইছিলোঁ, কাৰ্ড আৰু খেলবোৰ নিজৰ ওপৰত এৰি দিছিলোঁ, তেতিয়া ঈশ্বৰে ভাল সঙ্গীৰ জৰিয়তে এই আশীৰ্ব্বাদপূৰ্ণ সতৰ্কবাণী উচ্চাৰণ কৰিছিল: "তোমালোকৰ মাজৰ এই চয়তানটো ক'ত, মোৰ লৰা? বন্ধ হওক, সোনকালে ।" 

     মই লজ্জিত হৈছিলোঁ। মই সতৰ্কবাণীটো লৈছিলো আৰু মোৰ বন্ধুৰ প্ৰতি কৃতজ্ঞতা প্ৰকাশ কৰিছিলো। মাৰ আগত মই লোৱা প্ৰতিজ্ঞাৰ কথা মনত পেলাই মই ঘটনাস্থলীৰ পৰা পলাই গলো। মোৰ কোঠালৈ মই কঁপি, কঁপি আৰু স্পন্দিত হৃদয়েৰে গৈছিলো, যেন এটা খাদৰ পৰা অনুসৰণকাৰী পৰা বাচিবলৈ পলাই গৈছিল। 

     মই এইটো প্ৰথম অনুষ্ঠান হিচাপে মনত পেলাইছো য'ত মোৰ পত্নীৰ বাহিৰে আন এগৰাকী মহিলাই মোক কামনালৈ প্ৰেৰিত কৰিছিল। মই সেইৰাতি নিদ্ৰাহীনভাৱে অতিবাহিত কৰিছিলোঁ, সমস্ত চিন্তাই মোক আগুৰি ধৰিছিল। মই এই ঘৰটো এৰি যোৱা উচিত হ'ব নে? মই ঠাইখনৰ পৰা দৌৰি পলাই যোৱা উচিত হ'ব নে ?  

     মই ক'ত আছিলো? যদি মোৰ বিষয়ে মোৰ বুদ্ধি নাথাকে তেন্তে মোৰ কি হ'ব? মই অতি সাৱধানতাৰে কাম কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিলো, ঘৰৰ পৰা ওলাই নাযাবলৈ, কিন্তু কেনেবাকৈ পোৰ্টচমাউথ এৰি যাবলৈ। সন্মিলনখন দুদিনতকৈ বেছি সময় চলিব নালাগিছিল, আৰু মোৰ মনত আছে যে মই পিছদিনা সন্ধিয়া পোৰ্টচমাউথ এৰিছিলো, মোৰ সংগী তাত কিছু সময় থাকিছিল। তেতিয়া মই ধৰ্ম্ম বা ঈশ্বৰৰ সাৰাংশ আৰু তেওঁ আমাৰ ওপৰত কেনেদৰে কাম কৰে সেয়া নাজানিছিলো। কেৱল অস্পষ্টভাৱে মই বুজি পাইছিলো যে ঈশ্বৰে মোক সেই উপলক্ষে ৰক্ষা কৰিছিল। পৰীক্ষণৰ সকলো সময়তে তেওঁ মোক ৰক্ষা কৰিছে। মই জানো যে 'ঈশ্বৰে মোক ৰক্ষা কৰিলে' বাক্যাংশটোৰ আজি মোৰ বাবে এক গভীৰ অৰ্থ আছে, আৰু তথাপিও মই অনুভৱ কৰোঁ যে মই এতিয়াও ইয়াৰ সম্পূৰ্ণ অৰ্থ বুজি পোৱা নাই।

     কেৱল সমৃদ্ধ অভিজ্ঞতাই মোক এক সম্পূৰ্ণ বুজাবুজিত সহায় কৰিব পাৰে। কিন্তু মোৰ সকলো বিচাৰত- আধ্যাত্মিক প্ৰকৃতিৰ, এজন উকীল হিচাপে, প্ৰতিষ্ঠান পৰিচালনা কৰাত আৰু ৰাজনীতিত- মই ক'ব পাৰোঁ যে ঈশ্বৰে মোক ৰক্ষা কৰিছিল। যেতিয়া প্ৰতিটো আশা নাইকিয়া হয়, "যেতিয়া সহায়কসকল পলাই যায় আৰু সান্ত্বনা দিয়ে," মই দেখিছোঁ যে সহায় কেনেবাকৈ আহে, মই নাজানো ই কৰ পৰা আহে।

     অনুগ্ৰহ, উপাসনা, প্ৰাৰ্থনা কোনো অন্ধবিশ্বাস নহয়; সেইবোৰ খোৱা, পান কৰা, বহি থকা বা খোজ কঢ়া তকৈ অধিক বাস্তৱিক কাম। তেওঁলোক অকলে বাস্তৱ বুলি কোৱাটো কোনো অত্যুক্তি নহয়, বাকী সকলোবোৰ অবাস্তৱ। 

     এনে উপাসনা বা প্ৰাৰ্থনা বাকপটুতাৰ উৰণ নহয়; এইটো কোনো ওঁঠ-শ্ৰদ্ধাঞ্জলি নহয়। ই হৃদয়ৰ পৰা উদ্ভৱ হয়। সেয়েহে, যদি আমি হৃদয়ৰ সেই বিশুদ্ধতা প্ৰাপ্ত কৰোঁ যেতিয়া ই "প্ৰেমৰ বাহিৰে সকলোৰে পৰা খালী" হয়, যদি আমি সকলো বোৰ তাঁৰ সঠিক সুৰত ৰাখোঁ, তেন্তে তেওঁলোকে "সংগীতত কঁপি থকা সুৰ দৃষ্টিৰ বাহিৰত ৰাখে। প্ৰাৰ্থনাৰ কোনো ভাষণৰ প্ৰয়োজন নাই। ই নিজেই যিকোনো সংবেদনশীল প্ৰচেষ্টাৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ। মোৰ অলপো সন্দেহ নাই যে প্ৰাৰ্থনা হৈছে আৱেগৰ হৃদয় পৰিষ্কাৰ কৰাৰ এক অবিৰাম উপায়। কিন্তু ইয়াক অতি নম্ৰতাৰ সৈতে একত্ৰিত কৰিব লাগিব। 

   

২২

 নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰ 

 

   ঠিক এই সময়তে নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰ ইংলেণ্ডলৈ আহিছিল। মই তেওঁক এজন লেখক হিচাপে শুনিছিলো। আমি নেচনেল ইণ্ডিয়ান এছ'চিয়েচনৰ মিছ মেনিংৰ ঘৰত লগ পাইছিলো। মিছ মেনিংয়ে জানিছিল যে মই নিজকে সামাজিক কৰিব নোৱাৰো। যেতিয়া মই তাইৰ ঠাইলৈ গৈছিলো মই জিভা বান্ধি বহিছিলো, কথা কোৱাৰ বাহিৰে কেতিয়াও কথা নাপাতো। তাই মোক নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰৰ সৈতে পৰিচয় কৰাই দিছিল। তেওঁ ইংৰাজী নাজানিছিল। 

   পাৰ্চী ফেশ্বনৰ পিছত তেওঁৰ পোছাকটো আছিল কুইৰ এ-আনাড়ী ট্ৰাউজাৰ, কুঞ্চিত, লেতেৰা, মুগা কোট, নেকটাই বা কলাৰ নথকা, আৰু টেচেল কৰা উলৰ টুপী। তেওঁ দীঘল দাড়ি বঢ়াইছিল। তেওঁ পাতলকৈ নিৰ্মিত আৰু উচ্চতাত কম আছিল। তেওঁৰ ঘূৰণীয়া মুখখন বৰ আইৰে (small-pox) আঘাতপ্ৰাপ্ত আছিল, আৰু যিটো নাক আছিল, জোঙা বা ভোঁতা নাছিল। 

   হাতেৰে তেওঁ নিৰন্তৰ দাড়ি ঘূৰাই আছিল। এনে ধৰণৰ কিম্ভুত-কিমাকাৰ চেহেৰাৰ আৰু অসাধাৰণ পোছাক পিন্ধা ব্যক্তিক সাজোনমতী (fashionable) সমাজত একক ভাৱে চিহ্নিত কৰা হ'ব লাগিছিল। 

    "মই আপোনাৰ বিষয়ে ভাল কথা শুনিছো," মই তেওঁক ক'লো। "মই আপোনাৰ কিছুমান লিখনিও পঢ়িছোঁ। যদি আপুনি মোৰ ঠাইলৈ আহিবলৈ যথেষ্ট দয়ালু হয় তেন্তে মই অতি আনন্দিত হোৱা উচিত।" নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰৰ কণ্ঠস্বৰ বৰঞ্চ কৰ্কশ আছিল। মুখত হাঁহি এটা মাৰি তেওঁ এইদৰে কৈছিল: "হয়, আপুনি ক'ত থাকে?" "ষ্টোৰ ষ্ট্ৰীটত।" "তেতিয়া আমি চুবুৰীয়া। মই ইংৰাজী শিকিব বিচাৰো। আপুনি মোক শিকাব নেকি?" "মই আপোনাক যিকোনো শিকাবলৈ পাই সুখী হ'ম, আৰু যথাসাধ্য চেষ্টা কৰিম। যদি আপুনি বিচাৰে, মই আপোনাৰ ঠাইলৈ যাম।" 

    "অ, নহয়। মই তোমাৰ ওচৰলৈ আহিম। মই মোৰ লগত এটা অনুবাদৰ অনুশীলন কিতাপো আনিম।" গতিকে আমি এটা এপইণ্টমেণ্ট লৈছিলো। সোনকালেই আমি ঘনিষ্ঠ বন্ধু হৈ পৰিছিলো। নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰ ব্যাকৰণৰ পৰা নিৰ্দোষ আছিল। 'ঘোঁৰা' তেওঁৰ বাবে এটা ক্ৰিয়া আছিল আৰু এটা বিশেষ্য 'দৌৰ' কৰিছিল। মোৰ এনেকুৱা বহুতো ধেমেলীয়া উদাহৰণ মনত আছে। কিন্তু তেওঁ তেওঁৰ অজ্ঞতাৰ দ্বাৰা বিস্মিত হ'ব লগা নাছিল। 

    ব্যাকৰণৰ বিষয়ে মোৰ সামান্য জ্ঞানে তেওঁৰ ওপৰত কোনো প্ৰভাৱ পেলাব নোৱাৰে। নিশ্চিতভাৱে তেওঁ কেতিয়াও ব্যাকৰণৰ বিষয়ে তেওঁৰ অজ্ঞতাক লাজৰ বিষয় হিচাপে গণ্য কৰা নাছিল। তেওঁ নিখুঁত অকথ্যতাৰে এইদৰে কৈছিল: "মই কেতিয়াও তোমাৰ দৰে বিদ্যালয়লৈ যোৱা নাই। মই কেতিয়াও মোৰ চিন্তা প্ৰকাশ কৰাত ব্যাকৰণৰ প্ৰয়োজনীয়তা অনুভৱ কৰা নাই। ঠিক আছে, আপুনি বঙালীক জানে নেকি? মই এইটো জানো। মই বংগভ্ৰমণ কৰিছো। মইহে মহৰ্ষি দেৱেন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰৰ কামবোৰ গুজৰাটী ভাষী বিশ্বক দিছো। আৰু মই গুজৰাটীলৈ আন বহুতো ভাষাৰ ভাণ্ডাৰ অনুবাদ কৰিব বিচাৰো। আৰু আপুনি জানেনে, মই মোৰ অনুবাদত কেতিয়াও আক্ষৰিক নহয়। মই সদায় আত্মাটো উলিয়াই অনাত নিজকে সন্তুষ্ট কৰোঁ। আনসকলে, তেওঁলোকৰ উন্নত জ্ঞানেৰে, ভৱিষ্যতে অধিক কৰিব পাৰিব পাৰে। কিন্তু ব্যাকৰণৰ সহায় অবিহনে মই যি অৰ্জন কৰিছো তাত মই যথেষ্ট সন্তুষ্ট। মই মাৰাঠী, হিন্দী, বঙালী জানো, আৰু এতিয়া মই ইংৰাজী জানিবলৈ আৰম্ভ কৰিছোঁ। মই যি বিচাৰো সেয়া হ'ল এক প্ৰচুৰ শব্দভাণ্ডাৰ। আৰু আপুনি ভাবেনে যে মোৰ উচ্চাকাংক্ষা ইয়াতে শেষ হওঁক? কোনো ভয় নাই। মই ফ্ৰান্সলৈ যাব বিচাৰো আৰু ফৰাচী শিকিব বিচাৰো। মোক কোৱা হৈছে যে ভাষাৰ এক বিস্তৃত সাহিত্য আছে। যদি সম্ভৱ হয় মই জাৰ্মানীলৈও যাম আৰু তাত জাৰ্মান শিকিম। 

    আৰু এনেদৰে তেওঁ অবিৰামভাৱে কথা পাতিব পাৰিছিল। ভাষা শিকাৰ বাবে আৰু বিদেশ ভ্ৰমণৰ বাবে তেওঁৰ এক সীমাহীন উচ্চাকাংক্ষা আছিল। "তেন্তে আপুনি আমেৰিকালৈও যাব?" "নিশ্চয়। নতুন পৃথিৱী খন নোচোৱাকৈ মই কেনেকৈ ভাৰতলৈ উভতি আহিব পাৰোঁ?" "কিন্তু আপুনি টকাখিনি ক'ত পাব?" "মোক কিহৰ বাবে ধনৰ প্ৰয়োজন? মই তোমাৰ দৰে ফেশ্বনেবল ফেলো নহয়। নিম্নতম পৰিমাণৰ খাদ্য আৰু নিম্নতম পৰিমাণৰ কাপোৰ মোৰ বাবে পৰ্যাপ্ত। আৰু ইয়াৰ বাবে মই মোৰ কিতাপআৰু মোৰ বন্ধুবৰ্গৰ পৰা যি কম পাওঁ সেয়াই যথেষ্ট। মই সদায় তৃতীয় শ্ৰেণীৰ ভ্ৰমণ কৰোঁ। আমেৰিকালৈ যাওঁতে মই ডেকত ভ্ৰমণ কৰিম।" 

    নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰৰ সৰলতা তেওঁৰ নিজৰ আছিল, আৰু তেওঁৰ স্পষ্টবাদীতা ইয়াৰ সমতুল্য আছিল। গৌৰৱৰ কথা যে তেওঁৰ অলপো চিহ্ন নাছিল, অৱশ্যে এজন লেখক হিচাপে তেওঁৰ নিজৰ সামৰ্থ্যৰ প্ৰতি এক অপ্ৰয়োজনীয় সন্মানৰ বাহিৰে।

    আমি দৈনিক লগ পাইছিলো। আমাৰ চিন্তা আৰু কাৰ্য্যৰ মাজত যথেষ্ট পৰিমাণৰ সাদৃশ্য আছিল, আমি দুয়ো নিৰামিষভোজী আছিলোঁ। আমি প্ৰায়ে আমাৰ দুপৰীয়াৰ আহাৰ একেলগে খাম। এইটো সেই সময় আছিল যেতিয়া মই ১৭ ৰ দশকত জীয়াই আছিলো। এসপ্তাহ আৰু নিজৰ বাবে ৰান্ধিছিলোঁ। কেতিয়াবা মই তেওঁৰ কোঠালৈ যাম, আৰু কেতিয়াবা তেওঁ মোৰ ওচৰলৈ আহিব। মই ইংৰাজী ষ্টাইলত ৰান্ধিছিলো, ভাৰতীয় ষ্টাইলৰ বাহিৰে আন একোৱেই তেওঁক সন্তুষ্ট কৰিব নোৱাৰে।

    তেওঁ দাইলঅবিহনে নকৰে। মই গাজৰ আদিৰ চুপ বনাব, আৰু তেওঁ মোৰ সোৱাদৰ বাবে মোক দয়া কৰিব। এবাৰ তেওঁ কেনেবাকৈ মুং চিকাৰ কৰিলে, ৰান্ধিলে আৰু ইয়াক টমী ঠাইলৈ লৈ আহিল। মই আনন্দেৰে খাইছিলো। ইয়াৰ ফলত আমাৰ মাজত নিয়মীয়া বিনিময় ব্যৱস্থা হৈছিল। মই মোৰ সুস্বাদু খাদ্যবোৰ তেওঁৰ ওচৰলৈ লৈ যাম আৰু তেওঁ তেওঁৰ খাদ্যবোৰ মোৰ ওচৰলৈ আনিব। 

    এটা ভাৰতীয় স্পন্দন। কাৰ্ডিনেল মেনিংৰ নাম তেতিয়া প্ৰতিটো ওঁঠত আছিল। জন বাৰ্ণছ আৰু কাৰ্ডিনেল মেনিংৰ প্ৰচেষ্টাৰ বাবে ডক শ্ৰমিকসকলৰ ধৰ্মঘট আগতীয়াকৈ সমাপ্ত হৈছিল। মই নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰক কাৰ্ডিনেলৰ সৰলতাৰ প্ৰতি ডিজৰাইলীৰ শ্ৰদ্ধাঞ্জলিৰ বিষয়ে কৈছিলো। "তেতিয়াহলে মই ঋষিটো চাব লাগিব," তেওঁ কৈছিল। "তেওঁ এজন ডাঙৰ মানুহ। আপুনি তেওঁক কেনেদৰে লগ পাব বুলি আশা কৰে ?"

    "কিয়? মই কেনেকৈ জানো । মই আপোনাক মোৰ নামত তেওঁলৈ লিখিবলৈ দিব লাগিব। তেওঁক কওঁক যে মই এজন লেখক আৰু মই তেওঁক তেওঁৰ মানৱীয় কথাৰ বাবে ব্যক্তিগতভাৱে অভিনন্দন জনাব বিচাৰো, আৰু লগতে ক'ব বিচাৰো যে মই আপোনাক দোভাষী হিচাপে ল'ব লাগিব কিয়নো মই ইংৰাজী নাজানো।" 

    মই সেই প্ৰভাৱৰ বাবে এখন চিঠি লিখিছিলো। দুই বা তিনি দিনৰ ভিতৰত কাৰ্ডিনেল মেনিংৰ কাৰ্ডখন উত্তৰত আহিছিল যিয়ে আমাক এপইণ্টমেণ্ট দিছিল। গতিকে আমি দুয়োকাৰ্ডিনেলক মাতিছিলোঁ। মই সচৰাচৰ ভিজিটিং চুটটো পিন্ধিছিলো। নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰ একেটা ট্ৰাউজাৰ আছিল। মই এইটো কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিলো, কিন্তু তেওঁ মোক হাঁহি ছিল আৰু কৈছিল: "আপোনাৰ সভ্য সহকৰ্মীসকল সকলো কাপুৰুষ, মহাপুৰুষসকলে কেতিয়াও এজন ব্যক্তিৰ বাহিৰলৈ চোৱা নাই।"

    আমি কার্ডিনেলৰ ঘৰত প্ৰৱেশ কৰিলোঁ। আমি বহি থকাৰ লগে লগে এজন ক্ষীণ, ওখ, বৃদ্ধ ভদ্ৰলোকে তেওঁৰ চেহেৰা টো কঢ়িয়াই আনে আৰু আমাৰ সৈতে হাত মিলাইছিল। নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰই এনেদৰে শুভেচ্ছা জনাইছিল: "মই আপোনাৰ সময় ল'ব নিবিচাৰো, মই আপোনাৰ বিষয়ে বহুত শুনিছিলো আৰু মই অনুভৱ কৰিছিলো যে আপুনি ষ্ট্ৰাইকাৰসকলৰ বাবে কৰা ভাল কামৰ বাবে মই আহি আপোনাক ধন্যবাদ জনাব লাগে। পৃথিৱীৰ ঋষিসকলক ভ্ৰমণ কৰাটো মোৰ ৰীতি আছিল আৰু সেইকাৰণে মই আপোনাক এই সমস্যাত পেলাইছো।

    এইদৰে অৱশ্যে তেওঁ গুজৰাটীত যি কৈছিল তাৰ মোৰ অনুবাদ আছিল। "মই সুখী যে আপুনি আহিছে। মই আশা কৰোঁ যে লণ্ডনত আপোনাৰ থকাটো আপোনাৰ সৈতে সন্মত হ'ব আৰু আপুনি ইয়াত মানুহৰ সৈতে যোগাযোগ কৰিব। ঈশ্বৰে আপোনাক আশীৰ্বাদ কৰক।" এই শব্দবোৰৰ সৈতে কাৰ্ডিনেল থিয় হৈ বিদায় ল'লে। 

    এবাৰ নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰ মোৰ ঠাইলৈ চাৰ্ট আৰু ধুতি পিন্ধি আহিছিল। ঘৰৰ ভাল মহিলাগৰাকীয়ে দুৱাৰখন খুলিলে, ভয়ত মোৰ ওচৰলৈ দৌৰি আহিল- এগৰাকী নতুন ঘৰুৱা মহিলা যি নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰক চিনি নাপালে- আৰু ক'লে: "এক প্ৰকাৰৰ চেৰাবলীয়া লোক এজনে আপোনাক চাব বিচাৰে।" মই দুৱাৰৰ ওচৰলৈ গৈছিলো আৰু আচৰিত হৈ নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰক পাইছিলো। মই হতবাক হৈ পৰিছিলো। অৱশ্যে তেওঁৰ মুখখনে তেওঁৰ সচৰাচৰ হাঁহিৰ বাহিৰে আন একো দেখুওৱা নাছিল। 

    "কিন্তু ৰাস্তাৰ ল'ৰা ছোৱালীবোৰে আপোনাক ফটাকানি পিন্ধা বুলি চিঞৰা নাছিল নেকি?" "ঠিক আছে, তেওঁলোকে মোৰ পিছে পিছে দৌৰিছিল, কিন্তু মই তেওঁলোকক বেয়া নাপালোঁ আৰু তেওঁলোক শান্ত আছিল।" নাৰায়ণ হেমচন্দ্ৰ কেইমাহমান লণ্ডনত থকাৰ পিছত পেৰিছলৈ গৈছিল। তেওঁ ফৰাচী অধ্যয়ন আৰম্ভ কৰিছিল আৰু ফৰাচী কিতাপ অনুবাদো কৰিছিল। মই তেওঁৰ অনুবাদ সংশোধন কৰিবলৈ পৰ্যাপ্ত ফৰাচী জানিছিলো, সেয়েহে তেওঁ মোক পঢ়িবলৈ দিছিল। এইটো অনুবাদ নাছিল; এইটো সাৰাংশহে আছিল।

    অৱশেষত তেওঁ আমেৰিকা ভ্ৰমণকৰাৰ সংকল্প পালন কৰিছিল। এইটো অতি কষ্টৰ সৈতে আছিল যে তেওঁ এটা ডেক টিকট সুৰক্ষিত কৰাত সফল হৈছিল। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত থাকোঁতে তেওঁক "অশালীন পোছাক পিন্ধা"ৰ বাবে মোকৰ্দমা কৰা হৈছিল, কিয়নো তেওঁ এবাৰ চাৰ্ট আৰু ধুতি পিন্ধি বাহিৰলৈ গৈছিল। মোৰ মনত আছে যে তেওঁক এবাৰ অব্যাহতি দিয়া হৈছিল। 

আগলৈ....

লেখাটো পঢ়ি ছোৱাৰ বাবে আপোনাক অশেষ ধন্যবাদ জ্ঞাপন কৰিলো।

++++++++++++++++++++++++++++++++